بررسی اولیه صفات مورفولوژیکی گیاه دارویی Peganum harmala L. در غرب ایران

تنوع ژنتیکی، تجزیه و تحلیل همبستگی، تجزیه مسیر و تجزیه رگرسیون، منابع اساسی برای توسعه نوآورانه برنامه های اصلاحی برای بهبود واریته ها و صفات مطلوب هستند. ارزیابی خصوصیات بوم شناختی و ریخت شناسی گیاهان دارویی برای استفاده در جهت بهره برداری مطلوب، الزامی است؛ بنابراین، خصوصیات ریخت شناسی اسپند (Peganum harmala L.) در نواحی از غرب کشور ارزیابی شدند. برای این هدف، چهار رویشگاه انتخاب شدند که ازنظر خصوصیات، نماینده سطح مطلوبی از مناطق پراکنش اسپند هستند؛ بنابراین، برای ارزیابی روابط بین صفات اثرگذار بر صفات اقتصادی و به طور کلی شناساندن رویشگاه ها به عنوان یکی از پتانسیل های طبیعی غرب ایران، نمونه های چهار رویشگاه گیاه اسپند واقع در مناطق مذکور، با آرایش طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی آزمون شدند. نتایج نشان دادند بیشترین همبستگی بین صفت ارتفاع بوته با صفات تعداد شاخه (**781/0)، وزن تر کل بوته (**849/0) و صفت وزن خشک کل بوته (**924/0)، صفت تعداد گل در بوته با تعداد برگ (**735/0)، وزن تر تک ساقه (**95/0) و وزن خشک تک ساقه (**901/0) و همچنین صفت تعداد شاخه با وزن تر کل بوته (**724/0) و وزن خشک کل بوته (**697/0) ظاهر شد. صفت وزن تر تک ساقه با صفت وزن خشک تک ساقه (**986/0) و صفت وزن تر کل بوته با صفت وزن خشک کل بوته (**856/0) توانست همبستگی مثبتی را ایجاد کند. رگرسیون گام به گام برای عملکرد خشک کل بوته به عنوان متغیر تابع نشان داد صفت ارتفاع ساقه، صفت تعداد برگ و صفت تعداد گل در بوته به ترتیب وارد مدل شدند و با ضریب تبیین تجمعی 6/93 درصد بیشترین تغییرات عملکرد خشک کل بوته را توجیه کردند. سپس صفات واردشده به مدل رگرسیونی توسط تجزیه علیت ارزیابی شدند. در مبحث تجزیه علیت بیشترین اثر مستقیم را صفت ارتفاع ساقه روی عملکرد خشک کل بوته به میزان 747/0 گذاشته است و همچنین این صفت توانست همبستگی مثبت و معنی داری به میزان **924/0 با صفت عملکرد خشک کل بوته ایجاد کند؛ بنابراین، از این صفات می توان به درستی در افزایش عملکرد خشک کل بوته استفاده کرد.