تحلیل تغییرات زمانی و مکانی مورفومتری اشکال خندقی در استان البرز (مناطق اسماعیل آباد و نجم آباد)

فرسایش خندقی از اشکال خطی و پیشرونده فرسایش آبی است که در تخریب اراضی نقش گسترده ای دارد. فرایند عمده رشد خندق ها، رشد بالاکند خندق است که پایش رشد و گسترش آنها برای حفاظت خاک امری ضروری است. پژوهش حاضر با استفاده از پیمایش در مناطق اسماعیل آباد و نجم آباد (استان البرز)، با انتخاب سی خندق دایمی و تهیه نقشه اولیه پراکنش خندق ها انجام شد. با استفاده از عکس های هوایی سال 1367 و 1378، پیمایش میدانی و برداشت موقعیت بالاکند خندق ها در سال 1396، رشد خندق ها طی سه دوره     1378-1367، 1396-1378 و 1396-1367 با پیمایش میدانی و ارتوفتوکردن عکس های هوایی برآورد شد. نتایج برآورد رشد نشان داد که میانگین رشد طولی در سال های 1378-1367، 1396-1378 و 1396-1367 به ترتیب 24/1، 18/1 و 2/1 متر در سال در منطقه اسماعیل آباد و 03/75، 78/30 و 75/3 متر در سال در منطقه نجم آباد است. میانگین رشد سطحی نیز به ترتیب 96/4، 46/4 و 65/4 متر مربع در سال در منطقه اسماعیل آباد و 2/464، 7/18 و 7/187 متر مربع در سال در منطقه نجم آباد است. همچنین میانگین رشد حجمی به ترتیب 59/4، 38/3 و 84/3 مترمکعب در سال در منطقه اسماعیل آباد و 86/513، 70/20 و 76/207 مترمکعب در سال در منطقه نجم آباد است. رشد حجمی خندق های اسماعیل آباد و نجم آباد طی دوره زمانی 78-67 (یازده سال) به ترتیب 31/45% و 93/82% است. همچنین رشد حجمی خندق ها طی دوره زمانی 96-78 (هیجده سال) به ترتیب 69/54% و 18/6% در دو منطقه اسماعیل آباد و نجم آباد است. میانگین رشد خندق در مقیاس زمانی بلندمدت (1396-1367)، بیش از دوره زمانی کوتاه مدت (1378-1396) است که می تواند به دلیل رشد بیشتر خندق در فاز اولیه تشکیل، تغییر کاربری و بارش شدید با دوره بازگشت طولانی باشد. با توجه به نتایج تجزیه همبستگی بین رشد خندق و عوامل محیطی مشخص شد که متغیرهای درصد رس، طول خندق، SAR، مساحت آبخیز بالادست و سطح جاده بیشترین نقش را بر رشد طولی داشته است. درکنار عوامل محیطی، انسان و فعالیت های عمرانی نیز بر توسعه خندق تاثیر داشته است.