کارایی مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS در شبیه سازی فرایند بارش رواناب در آبخیزهای بالادست شهر گنبد

وقوع رخدادهای سیل بزرگ مانند سیل 27 اسفند 1397 در شهر گنبد به‏ طور معمول با خسارت‏های اجتماعی اقتصادی و اکولوژیک همراه است. هدف پژوهش حاضر، شبیه‏سازی جریان سیل با مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS و ارزیابی عملکرد آن در خروجی آبخیز ارازکوسه مشرف به شهر گنبد و زیرحوضه‏های بالادست آن (آبخیزهای مینودشت و نوده ‏خاندوز) است. مدل HEC-HMS با روش‏های شماره منحنی SCS، هیدروگراف واحد SCS و ماسکینگام کانژ اجرا شد. پارامترهای شماره منحنی، تلفات اولیه، زمان تاخیر و ضریب زبری مانینگ برای ایستگاه ‏های ارازکوسه، لزوره و نوده واسنجی شد. سپس، از میانگین پارامترهای واسنجی شده، برای اعتبارسنجی مدل در ایستگاه ‏های مورد بررسی استفاده شد. نتایج آزمون حساسیت پارامترهای ورودی نشان می‏دهد پارامتر شماره منحنی بیشترین تاثیر را روی عملکرد مدل دارد. شکل هیدروگراف‏های شبیه ‏سازی شده در مرحله اعتبارسنجی نشان می‏دهد مدل در برآورد مولفه دبی اوج برای ایستگاه ارازکوسه دارای کم‏تخمینی است. در حالی ‏که شاخص‏های آماری NSE، R2 و KGE برای رویدادهای اعتبارسنجی برای ایستگاه ارازکوسه به ‏ترتیب برابر با 81/0، 89/0 و 67/0، برای ایستگاه نوده‏ به ‏ترتیب برابر با 85/0، 91/0 و 74/0 و برای ایستگاه لزوره به‏ ترتیب برابر 62/0، 72/0 و 61/0 به دست آمد که عملکرد قابل قبول مدل را نشان می دهد. با توجه به عملکرد مدل HEC-HMS در شبیه‏سازی هیدروگراف جریان برای آبخیز ارازکوسه و آبخیزهای بالادست آن (مینودشت و نوده‏ خاندوز)، می‏توان از مدل برای پیش‏بینی اثرات هیدرولوژیک اعمال سناریوهای مختلف کاهش ریسک سیل در آبخیزهای بالادست شهر گنبد استفاده کرد.