ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های گندم نسبت به بیماری زنگ ساقه با استفاده از تجزیه بای پلات (GGE biplot)

بیماری زنگ سیاه یا ساقه گندم با عامل قارچی (Pgt) Puccinia graminis f. sp. tritici با داشتن پتانسیل از بین بردن کامل محصول در مزارع تهدید بسیار جدی برای امنیت غذایی در سراسر جهان به شمار می آید. کارآمدترین روش کنترل این بیماری شناسایی ژن های مقاومت موثر نسبت به بیمارگر در ارقام مقاوم و ایجاد مقاومت های ژنتیکی پایدار از طریق هرمی سازی ژن های مقاومت موثر در ژنوتیپ های مطلوب گندم می باشد. به منظور شناسایی منابع مقاومت جدید، بررسی واکنش مقاومت 30 ژنوتیپ گندم همراه با شاهد حساس موروکو (Morocco) با شش نژاد Pgt (TKTTF، TTTTF، TTRTF، PKRTF، PKSTF و TKSTC) با دارا بودن الگو ی بیماری زایی متفاوت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به صورت آزمایش های جداگانه انجام شد. نتایج فنوتایپینگ و تجزیه واریانس، حاکی از تنوع فنوتیپی بالا برای اجزای مقاومت اندازه گیری شده (تیپ آلودگی و دوره کمون) در بین ژنوتیپ های گندم بود. براساس تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های گندم از نظر اجزای مقاومت مذکور در سه گروه اصلی مقاوم، حساس و نیمه مقاوم تا نیمه حساس قرار گرفتند. از بین ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه 11 ژنوتیپ (35 درصد) نسبت به تمام نژاد ها واکنش حساسیت، چهار ژنوتیپ (13 درصد) شامل (مهرگان (G1)، 2EBWYT-20 (G2)، 2EBWYT-21 (G3) و WS-86-13 (G17)) نسبت به تمام نژاد ها واکنش مقاومت و 16 ژنوتیپ (52 درصد) نیز واکنش نیمه مقاومت تا نیمه حساسیت (واکنش اختصاصی) نشان دادند. نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ در محیط/نژاد (GGE biplot) حاکی از آن بود که ژنوتیپ G17 مقاوم ترین ژنوتیپ با روند پاسخ-دهی یکنواخت نسبت به نژادهای مورد مطالعه بود. از ژنوتیپ های دارای درجات مختلف مقاومت به زنگ ساقه در این تحقیق می توان به عنوان منابع مقاومت برای تولید مواد پیش اصلاحی با پایه ژنتیکی گسترده مقاومت برای تهیه ارقام مقاوم جدید و پایدار گندم استفاده نمود.