تاثیر جهت جغرافیایی بر ویژگی های ساختاری جنگل در جنگل های زاگرس (مطالعه موردی: جنگل های تنگ دالاب استان ایلام)

مدیریت جنگل با در نظر گرفتن وضعیت طبیعی جنگل و داشتن دانش کافی در رابطه با ویژگی های بوم شناختی گونه های جنگلی و وضعیت فعلی ساختار جنگل و پایش تغییرات ناشی از فعالیت های مدیریتی می تواند به اهداف مدیریتی خود دست یابد. این پژوهش با هدف آگاهی از وضعیت ساختاری موجود، در منطقه جنگلی تنگ دالاب، در دو جهت جغرافیایی شمالی و جنوبی انجام شد.

به مرکز دو رویشگاه شمالی و جنوبی، یک قطعه نمونه مربعی شکل یک هکتاری (ابعاد 100 × 100 متر) دایمی انتخاب و پیاده شدند. تمامی درختان و جست گروه های واقع در این محدوده شماره گذاری و مشخص و متغیرهای ساختاری کلیه درختان موجود در قطعه نمونه اندازه گیری شد. برای مقایسه میانگین متغیرهای مورد بررسی در هر دو رویشگاه، پس از آزمون همگنی واریانس ها و نرمال بودن داده ها در متغیرهای مورد بررسی، از روش آزمون نمونه t مستقل استفاده شد.

نتایج نشان داد که توده جنوبی با تراکم 72 اصله گونه بلوط در هکتار کاملا دانه زاد بوده و تیپ جنگلی آن، برودار (Quercus brantii Lindl) است، درحالی که توده شمالی با تراکم 57 اصله در هکتار، 82 درصد آن دانه زاد و تیپ جنگلی اش، بلوط-زالزالک می باشد. نتایج آزمونt  مستقل نشان داد که تمامی متغیرهای مورد بررسی در بین دو توده جنوبی و توده شمالی در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی داری وجود داشت. میانگین قطر در ارتفاع نیم متری و قطر برابر سینه درختان در توده جنوبی بیشتر از توده شمالی بود. پراکنش درختان در طبقات قطری توده جنوبی، نشان داد که این توده دارای ساختار همسال نامنظم با چولگی به چپ و بیانگر کاهش زادآوری در سال های اخیر است. در توده شمالی افزون بر درختان شاخه زاد و جوان بلوط ایرانی، در طبقات پایین قطری، تعدادی پایه جوان از درختان همراه، با قطر پایین دیده شد. نمودار پراکنش ارتفاعی درختان در توده جنوبی نشان داد که بیشترین تعداد درختان در میانه نمودار و در طبقات ارتفاعی 5 تا 11 متر حضور دارند. در توده شمالی، درختان شاخه زاد در طبقات پایین ارتفاعی (کمتر از 3 متر) حضور داشته، در حالی که بیش از 80 درصد درختان دانه زاد آن، ارتفاعی بین 6 تا 11 متر دارند. نتایج بررسی رویه زمینی در قطر 50 سانتی متری در هر دو توده نشان می دهد که این متغیر در توده جنوبی (26/41 مترمربع) به‎خاطر وجود درختان تک تنه و تراکم بالاتر، بیش از سه برابر توده شمالی (7/48 مترمربع) است.

برتری توده جنوبی نسبت به توده شمالی نشان داد که جهت جغرافیایی تاثیر عمده ای بر ساختار جنگل ها دارد. در برنامه ‍ ریزی مدیریت پایدار جنگل، ضمن پایش ساختار توده های جنگلی طی دوره های زمانی، حداقل ده ساله، لازم است به شرایط متفاوت جهت های جغرافیایی، جهت حفظ، احیا و توسعه این جنگل ها توجه ویژه شود.