بررسی وضعیت پایداری گونه های درختی از نظر ضریب قد کشیدگی و ارتباط آن با مشخصه های رویشی در توده های طبیعی (مطالعه موردی: جنگل ارسباران)

عملکرد درست در جهت کاهش حساسیت توده های جنگلی به عوامل محیطی مخاطره آمیز، مستلزم آگاهی و درک درست از آثار آن بر توده ها است. ضریب قد کشیدگی یکی از ابزارهای این شناخت محسوب می شود که به عنوان شاخص مقاومت درخت و پایداری توده در برابر عوامل نامساعد محیطی مانند باد شناخته شده است. مطالعه حاضر به ارزیابی ضریب قد کشیدگی گونه های درختی در یک توده جنگلی طبیعی آمیخته در جنگل حفاظت شده ارسباران به منظور کسب اطلاعات پایه از وضعیت پایداری آنها پرداخته است.

تعداد 500 پایه درخت نمونه (cm 7/5 ≤ DBH) به طور تصادفی از فراوان ترین گونه های حاضر (بلوط اوری، ممرز، کرب و زبان گنجشک) در منطقه انتخاب شد. در این روش هر درخت یک نمونه محسوب می شود. برای محاسبه ضریب قد کشیدگی توده، قطر و ارتفاع درختان اندازه گیری شد. ضریب قد کشیدگی کل توده و هرگونه درختی از تقسیم ارتفاع کل درخت به مقدار قطر برابر سینه آن محاسبه شد.

نتایج این پژوهش نشان داد که مقدار ضریب قد کشیدگی در کل توده 54/31 بود، همچنین مقدار آن بین گونه های حاضر در توده مورد مطالعه به ترتیب برای ممرز 55/04، کرب 54/93، زبان گنجشک 54/63 و بلوط 52/64 محاسبه شد و نشان داد که درختان از نظر این ضریب در طبقه پایدار قرار داشتند. تغییرات ضریب قد کشیدگی در طبقات قطری نیز نشان داد که با افزایش طبقات قطری درختان، از مقدار این ضریب کاسته شد. بررسی همبستگی بین ضریب قد کشیدگی و ویژگی های رویشی نشان داد که این ضریب با ارتفاع درختان همبستگی تقریبا بالا، مثبت و معنی داری را نشان داد. گونه های بلوط و ممرز به ترتیب با مقدار همبستگی 0/718 و 0/729 بیشترین همبستگی معنی دار بین ارتفاع با ضریب قد کشیدگی را داشتند.

محاسبه مقدار ضریب قد کشیدگی در کمی کردن مقدار مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی مانند برف، طوفان و باد غالب، ضروری و امری مدیریتی تلقی می شود و کمیتی برای تعیین سلامت توده است. با آگاهی از مقدار این ضریب مشخص می شود که برای هرگونه درختی، ناپایداری در چه طبقه قطری و در چه مقداری از این ضریب اتفاق می‎افتد و در برنامه ریزی های پرورشی و حفاظتی آینده مفید و کاربردی است زیرا آرایش فضایی مناسب طبقات قطری درختان در توده های جنگلی، تراکم توده و بررسی مقادیر بحرانی ضرایب قد کشیدگی به ‎نوعی تنظیم می‎شوند که پایداری توده به‎ خطر نیفتد.