شناسایی قارچ‎ های میکوریز آربوسکولار همزیست با گونه ‎های گیاهی در رویشگاه‎های مختلف بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در ایلام

قارچ‎های میکوریز آربوسکولار یک جز مهم از میکروفلور خاک را تشکیل می‎دهند و با 80 در صد از گونه ‎های گیاهی همزیستی دارند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی قارچ‎های میکوریز آربوسکولار در سه رویشگاه (شنه‎چیر، ایلام و ملکشاهی) با شرایط اقلیمی مختلف در دو جهت دامنه شمال و جنوب در جنگل‎های استان ایلام انجام گرفت.

مواد و روش‎ها: 

به ‎منظور نمونه‎ برداری خاک، در هر رویشگاه و در هر جهت 20 نمونه خاک ترکیبی در دو جهت شمالی و جنوبی برداشت شد. در مجموع 60 قطعه نمونه برای هر سه رویشگاه بر اساس طرح نمونه ‎برداری کاملا تصادفی از عمق 20-0 سانتی‎متر در فصل بهار برداشت شد. استخراج اسپور قارچ‎های میکوریز با استفاده از روش الک مربوط و سانتریفیوژ کردن با ساکارز و شناسایی قارچ‎ها بر اساس اندازه‎ گیری ویژگی‎های ریخت شناسی و با استفاده از کلید شناسایی و سایت ‎های اینترنتی معتبر انجام ‎شد. درصد فراوانی گونه‎ های قارچی با استفاده از درصد اسپورهای متعلق به یک گونه قارچی نیز محاسبه شد. برای تعیین درصد تشابه گونه‎های قارچی در مناطق و جهت‎های شیب مختلف در هر رویشگاه از نمودار وون استفاده شد.

یافته‎ ها:

 نتایج این مطالعه نشان داد که در مجموع 39 گونه قارچ میکوریز آربوسکولار متعلق به 11 جنس در سه رویشگاه مورد مطالعه و دو جهت شناسایی شدند. 36 گونه قارچی متعلق به 11 جنس در رویشگاه ایلام، 37 گونه قارچ میکوریز متعلق به 11 جنس در ملکشاهی و 34 گونه قارچی متعلق به 10 جنس در شنه چیر شناسایی شد. از 11 جنس شناسایی شده بالاترین درصد فراوانی نسبی مربوط به جنس‎های Acaulospora و Glomus بود. در هر سه رویشگاه و در دو جهت شمالی و جنوبی دو گونه Glomus nanolumen و  Acaulospora lacunosa بالاترین درصد فراوانی گونه قارچی را داشتند. نتایج تشابه گونه‎ ها در مناطق مختلف نشان داد که 30 گونه قارچ میکوریز معادل %76/92 گونه ‎ها در بین مناطق مشترک بودند و یک گونه اندمیک (Glomus macrocarpum) در رویشگاه ملکشاهی وجود داشت. نتایج نشان داد تراکم اسپور در مناطق مورد مطالعه اختلاف معنی‎داری داشتند (000/0=p) که در رویشگاه ملکشاهی و شنه‎چیر بیشتر از ایلام بود. میانگین تراکم اسپور در تمام مناطق در جهت جنوبی بیشتر ار شمالی بود. میانگین تراکم اسپورها در مناطق مختلف از 111/20 در ایلام تا 140/25 در ملکشاهی و در بین جهت‎های مختلف از 105/60 در شمال ایلام تا 150/90 در جهت جنوبی ملکشاهی متغیر بود.

نتیجه‎ گیری:

 نتیجه مطالعه حاضر نشان داد که قارچ ‎های میکوریز در مناطق و جهت‎ های مختلف از نظر تعداد گونه قارچی، پراکنش و تعداد اسپور متفاوت بودند و بیشترین تراکم اسپور در جهت‎های جنوبی و در منطقه ملکشاهی مشاهده شد.