بررسی تغییرات پوشش زمین با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین (مطالعه موردی: جنگل های بانه)

با استفاده از سنجه‎ های سیمای سرزمین، مطالعه و کمی‎سازی الگوهای مکانی عناصر تشکیل‎ دهنده محیط زیست و تغییرات گستره آنها در مقیاس ‎های مختلف امکان‎پذیر است. نتیجه این بررسی می‎تواند به درک مناسبی از چگونگی تغییرات سیمای سرزمین که لازمه مدیریت و برنامه ‎ریزی پایدار است، منجر شود. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش استفاده از سنجش از دور و بررسی کارایی سنجه های سیمای سرزمین در تحلیل تغییرات مناطق جنگلی و پوشش زمین در بخشی از مناطق جنگلی زاگرس شمالی است.

مواد و روش‎ها:

 نقشه پوشش زمین مربوط به سال‎های مختلف (1377، 1388، 1399) از طریق طبقه ‎بندی نظارت شده به‎روش بیشینه شباهت تصاویر ماهواره‎ای و تفسیر چشمی تصاویر گوگل ارث و بازدید میدانی تهیه شد. به‎منظور پایش و بررسی سنجه‎های سیمای سرزمین از افزونه تحلیل مسیر (Patch Analyst) نرم‎افزار ARCGIS و نرم‎افزار  FRAGSTAT استفاده شد. نه سنجه سیمای سرزمین شامل چهار سنجه تعداد لکه ‎ها NP، تراکم لکه ‎ها (PD)، درصد هر کلاس (PLAND) و مساحت هر کلاس CA  در سطح کلاس و پنج سنجه در سطح سیمای سرزمین شامل تعداد لکه (NP)، میانگین اندازه لکه (MPS)، شاخص تنوع شانون H`، شاخص بزرگ‎ترین لکه ((LPI و شاخص پیوستگی (Contag) مورد بررسی قرار گرفتند.

یافته‎ ها:

 نتایج بررسی سنجه مساحت کلاس و درصد پوشش سیمای سرزمین در بازه سال‎های 1377-1388-1399 در سطح کلاس، نشان دهنده کاهش مساحت جنگل و افزایش درصد پوشش مسکونی و کشاورزی طی دوره بوده است؛ به ‎طوری‎که در سال 1377 پوشش جنگلی 78/82 درصد منطقه را تشکیل می‎داده که در سال 1399 این مقدار به 77/36 درصد کاهش یافته است (مساحت جنگل ها در طول 22 سال، سالانه 0/066 درصد کاهش یافته است). در طول دوره شاهد افزایش تعداد لکه‎ های مسکونی (از 13 به 17) و کشاورزی (از 19 به 42) و کاهش تعداد لکه‎ های جنگلی (از 21 به 18) نیز بوده ‎ایم. مقایسه سنجه تراکم لکه‎ ها نیز نشان‎دهنده افزایش این سنجه در همه پوشش‎ها به‎ جز پوشش جنگلی است. نتایج بررسی در سطح سیمای سرزمین هم نشان‎دهنده افزایش تعداد لکه و شاخص تنوع شانون و کاهش شاخص پیوستگی، میانگین اندازه لکه و شاخص بزرگترین لکه است.

نتیجه‎ گیری: 

نتایج این بررسی نشان‎ دهنده گسترش مناطق مسکونی و کاربری‎های کشاورزی و کاهش مناطق جنگلی می‎باشد که بیانگر تخریب یکپارچگی سیمای سرزمین به‎ دلیل افزایش تعداد و مساحت کلاس‎های انسان ساخت (مسکونی و کشاورزی) است. با توجه به نتایج، پیشنهاد می‎شود با توجه ویژه و نظارت و مدیریت صحیح، از تکه ‎تکه شدن و تخریب بیشتر این مناطق جلوگیری شود و طرح‎هایی برای بازسازی مناطق تخریب ‎شده تدوین گردد.