بررسی اثر خشکه دارها بر روند تغییرات ذخیره کربن خاک در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل های بلوط غرب (مطالعه موردی: جنگل قلاجه)

خشکه‎ دارها یکی از حوضچه‎ های کربن در بوم‎سازگان‎های زمینی هستند که از مهم ترین مولفه‎ های سازنده در عرصه ‎های جنگلی می‎باشند. اندازه ‎گیری میزان ذخیره کربن در خاک جنگلی می‎تواند معیار و شاخص مهمی در سنجش پایداری یک زیست ‎بوم باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر خشکه‎دارها بر تغییرات میزان ذخیره کربن خاک در امتداد گرادیان ارتفاعی جنگل قلاجه استان کرمانشاه انجام شد.

 بدین‎منظور، محدوده‎ای از جنگل قلاجه با دامنه ارتفاعی 2100-1400 متر از سطح دریا انتخاب، و منطقه به هفت طبقه ارتفاعی با اختلاف 100 متر تقسیم‎بندی شد. سپس در سطح هر طبقه ارتفاعی قطعات نمونه یک هکتاری جهت برآورد میزان ذخیره کربن خاک در قسمت‎هایی که خشکه‎دارهای سرپا و افتاده واقع شده بودند با سه تکرار پیاده‎سازی شد. در هر قطعه نمونه، در زیر پایه خشکه‎دار سرپا، خشکه‎ دار افتاده، پایه درختی سالم و در قسمت فضای فاقد پوشش درختی (فضای باز) هر کدام یک نمونه خاک از عمق 20-0 سانتی‎متر برداشت شد.

 نتایج نشان داد که میزان ذخیره کربن خاک در مکان‎هایی که خشکه‎ دارها (سرپا و افتاده) واقع شده بودند در مقایسه با خاک زیر پایه‎ های درختی سالم و همچنین ناحیه فضای باز، بیشتر بود و در مجموع با افزایش ارتفاع از سطح دریا بر میزان ذخیره کربن خاک افزوده می‎شد. بطوری‎که کمترین میزان ذخیره کربن (124 تن در هکتار) در طبقه ارتفاعی 1500 - 1400 متر و بیشترین (197 تن در هکتار) در طبقه ارتفاعی 2100 -  2000 متر واقع شده بود. همچنین نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین میزان ذخیره کربن خاک در زیر خشکه دار سرپا و خشکه دار افتاده با ارتفاع از سطح دریا همبستگی معنی دار مثبت وجود دارد.

با توجه به نتایج این پژوهش می توان بیان کرد که خشکه دارها علاوه بر کارکردهای اکولوژیک خود، نقش مهمی در میزان ذخیره کربن خاک دارند. بنابراین با در نظر گرفتن اهمیت و نقش خشکه دارها در رابطه با مقادیر موجودی ذخایر کربن و روند انتقال آن به لایه های خاک، روند برداشت و حذف حوضچه های مذکور در جنگل های مورد اشاره الزاما باید متوقف شده و تمهیداتی برای این امر نیز در نظر گرفته شود.