جستار و تحلیلی بر کارکرد کتیبه های معنوی- آئینی در معماری حماسی-مذهبی مطالعه موردی نظام هندسی و معنائی گنبدخانه حرم مطهر امام حسین (ع)

با پذیرش گرایش عالم به تکامل حول محور وجودی ایمه اطهار(ع) به عنوان مصادیق انسان کامل، شناخت شاخص های معماری کمال دهنده حرم های مطهر ایشان اهمیت می یابد. عاشورا دروازه ای از نور به باطن قبله و نورآباد عشق می گشاید قبله نشانه ایست تا راه گم نشود و این چنین است که نشانه ها در حرمهای مقدس اهمیت یافته است. هنر و معماری اسلامی، انعکاس بصری کلام خداوند است و کتیبه های معنوی-آیینی برجسته ترین نمادی است که با تجلی حقایق همچون پلی از عالم محسوس به عالم معنا متصل شده است. این مقاله در پاسخ به این سوال که کتیبه های آیینی-معنوی بعنوان رسانه ای ماندگار با چه الگوی مفهومی-شکلی، مفاهیم اصیل دینی را در معماری حماسی-مذهبی بیان نموده اند، به گنبدخانه حرم مطهر امام حسین (ع) نقطه پیوند زمین و آسمان و نماد عدالت خواهی احرار پرداخته است. با اشاره ای به انواع خطوط تزیینی و هنری و برای شناخت نوع خط و قالب هنری و درک متن کتیبه های گنبدخانه حرم مطهر، پس از تصویرنگاری و برداشت میدانی با روش تحلیلی-تفسیری مشخص می شود که کتیبه های قدسی حرم مطهر به عنوان رسانه ای نمادین متناسب با قیام امام حسین(ع) تنظیم شده است. در این میان سوره فجر در کتیبه طوماری ساق، با 5 متر بلندا، به عنوان سوره مرتبط با وجود مقدس امام حسین(ع) در گنبد خانه ای با نظام هندسه دوایری جای گرفته که ارتفاع ساق و خود تا راس آن 14 متر می باشد. نوع خط نشان از هنر خط ثلث اثر محمد حسین شهید مشهدی خطاط برجسته قاجار به سال 1373 ه. ق است که در  حرم مطهر امام رضا(ع) نیز در دوره مذکور توفیق کتیبه نویسی یافته است. مفهوم چهار کتیبه ترنجی ساق گنبد نیز ضمن شکر پروردگار در توفیق به تزیین و طلاکاری گنبد به دوره و بانی ساخت پرداخته است. در نهایت و با توجه به طرح ترفیع گنبد مطهر امام حسین(ع) در زمان کنونی پیشنهاد این مقاله اضافه نمودن ذکر برادری و وحدت دو ملت ایران و عراق در کتیبه های ترنجی ساق گنبد و تکرار سوره فجر در کتیبه طوماری ساق می باشد.