شناسایی و تبیین شاخص های نخبگی و ارائه چارچوبی برای کشف نخبگان علمی در حوزه علوم انسانی

هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین شاخص های نخبگی و ارایه چارچوبی برای کشف نخبگان علمی در حوزه علوم انسانی است.

روش شناسی: 

پژوهش حاضر از نوع کاربردی علم سنجی است که برای انجام آن از روش های کمی و کیفی به صورت آمیخته استفاده شده است. بنابراین، برای پاسخگویی به بخش هایی از این پژوهش از روش کتابخانه ای و برای بخش های دیگر، از روش پیمایشی استفاده به عمل آمده است. نمونه آماری در این پژوهش برای پاسخگویی به سوال نخست، شاخص ها و معیارهای نخبگی 4 مورد از جوایز، جشنواره ها و طرح های حمایتی ایرانی و 12 مورد از جوایز، جشنواره ها و طرح های حمایتی خارجی در حوزه ی علوم انسانی است. در این مرحله شاخص ها و معیارهای نخبگی یکسان سازی شدند و با توجه به جامعه هدف، به 2 بخش شاخص های شناسایی نخبگان علمی جوان و شاخص های شناسایی نخبگان بزرگسال دسته بندی شدند. جامعه آماری در این پژوهش شامل؛ صاحب نظران حوزه علوم انسانی است که با روش نمونه گیری هدفمند غیر تصادفی انتخاب شدند و در نهایت پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی با 20 نفر ادامه پیدا کرد.برای تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی - استنباطی و با بکارگیری نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس از پارامترهای میانگین، انحراف معیار و هم چنین آزمون t تک نمونه ای استفاده به عمل آمده و نتایج در قالب جدول و نمودار ارایه شد.

بر اساس مطالعه و تحلیل متون، 157 شاخص شناسایی شد که با یکسان سازی، این تعداد به 77 شاخص رسید و در اختیار صاحب نظران علوم انسانی قرار گرفت. نتایج نشان داد از میان عوامل 51 گانه زیرمجموعه شاخص های کشف و شناسایی نخبگان علمی بزرگسالان که مورد تایید خبرگان بود، میزان اهمیت عامل ارایه نظریه معتبر علمی برای نخستین بار در دنیا که مقبولیت و اعتبار عام یافته باشد و همچنین ایجاد یک حق پژوهش علمی نوین بین المللی که با اقبال علمی بین المللی مواجه شده باشد بیشتر از بقیه عوامل بود. از طرفی، در بخش جوانان، شاخص ارزش دستاوردهای نامزد از بیشترین اهمیت برخوردار بودند. این شاخص ابعاد مختلفی را در بر می گیرد از جمله آنها می توان: به پدیدار ساختن علم، رفع مشکلات موجود در جامعه، رفع کمبودها یا ارایه پیشنهادهای اصلی و خلاقانه، ارایه راه حل نوآورانه برای حل مشکلات کشوری یا ارایه روش و مفهومی اشاره کرد. در نتایج مربوط به وزن دهی شاخص ها در بخش جوانان بعد توانایی علمی با (وزن: 87.828) و در بخش بزرگسالان نیز بعد توانایی علمی با (وزن: 61.880) اهمیت بیشتری داشتند.

با تحلیل شاخص ها، چارچوب عملیاتی پیشنهادی با دسته بندی توانایی علمی، اقتصادی، اجرایی، اجتماعی، ارتباطی بیان شد. چارچوب عملیاتی می تواند در بهبود تصمیمات سیاستگذاران و ارزیابی کنندگان نخبگان در شناسایی نخبگان علمی علوم انسانی نقش موثری ایفا کند.