واکاوی عاملی چالش ها و راهکارهای تجاری سازی دستاوردهای تحقیقاتی کشاورزی

تجاری‏ سازی دانش و فناوری، به ‏عنوان حلقه اتصال تحقیقات و بازار، تلاشی به‏ منظور کسب درآمد از نوآوری است که در حال حاضر، در اقتصاد دانش ‏بنیان به‏ شدت مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی چالش های تجاری‏ سازی دستاوردهای تحقیقاتی کشاورزی در حوزه علوم زراعی و همچنین، راهکارهای تسهیل و تسریع تجاری‏ سازی آنها بود. جامعه آماری مطالعه را کلیه اعضای هییت علمی موسسات تحقیقات مرتبط با علوم زراعی در مجموعه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) (263=N) و مدیران عامل شرکت های طرف قرارداد با این موسسات (91=N) تشکیل دادند. مطالعه توصیفی- همبستگی حاضر با روش پیمایش در سال 1400 انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود و تحلیل داده های جمع آوری ‏شده با استفاده از فن تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مولفه های اصلی صورت گرفت و مهم ‏ترین چالش ها و همچنین، راهکارهای تسهیل تجاری‏ سازی دانش و فناوری مورد نظر در بخش کشاورزی شناسایی، طبقه بندی و اولویت بندی شد. چالش های موجود در مسیر توسعه تجاری‏ سازی دستاوردهای تحقیقاتی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) از دیدگاه محققان و اعضای هییت علمی موسسات مورد مطالعه در هفت عامل بدین شرح شناسایی و دسته‏ بندی شدند: «ماهیت فناوری ه»، «ضعف در قوانین، مقررات و سیاست های حمایتی دولت»، «ساختار ضعیف اطلاع رسانی و تعامل با  بخش خصوصی»، «ضعف در خط مشی، مدیریت و نیروی انسانی موسسات و مراکز»، «ضعف نظام آموزشی»، «خط مشی ضعیف سازمان تات در حوزه تجاری‏ سازی» و «عدم احساس نیاز به تجاری‏ سازی». از دیدگاه مدیران عامل شرکت های مورد بررسی، شش عامل «ضعف در قوانین، مقررات و سیاست های حمایتی دولت»، «ساختار ضعیف اطلاع رسانی و تعامل با  بخش خصوصی»، «ماهیت فناوری ها»، «محدودیت فعالیت شرکت های بین‏ المللی در ایران»، «ضعف در توانمندی شرکت های خصوصی» و «خط مشی ضعیف سازمان تات در حوزه تجاری‏ سازی» به ‏عنوان چالش های توسعه تجاری ‏سازی دستاوردهای تحقیقاتی شناسایی شدند. راهکارهای تسهیل تجاری‏ سازی دستاوردهای تحقیقاتی مورد بررسی، از دیدگاه محققان، در شش عامل «تقویت نظام اطلاع ‏رسانی و افزایش تعامل با بازار و بخش خصوصی»، «تقویت قابلیت تجاری شدن فناوری ها»، «تقویت حمایت های دولتی از تجاری‏ سازی»، «توسعه نیروی انسانی و ساختار سازمانی در موسسات»، «حمایت از بخش خصوصی در راستای افزایش سرمایه ‏گذاری» و «بازنگری در خط مشی های سازمان تات» و همچنین، از دیدگاه مدیران عامل، در چهار عامل «تقویت حمایت های دولتی از تجاری‏ سازی»، «تقویت نظام اطلاع رسانی و افزایش تعامل با بازار و بخش خصوصی»، «تقویت قابلیت تجاری شدن فناوری ها» و «مشارکت در توانمندسازی شرکت های خصوصی» استخراج و طبقه بندی شدند. در ادامه، بر اساس چالش های شناسایی‏ شده، راهکارهایی پیشنهاد شد و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.