تحلیلی بر کارکردهای سیاسی-نظامی تفریحات عصر سلجوقی

سلاطین سلجوقی به فراخور روحیه اشرافی گری معمول زمانه و نیاز فطری انسان به تفریح، از سرگرمی های متنوعی همچون شکار، چوگان و شطرنج برای گذراندن اوقات فراغت خویش استفاده می کردند. این تفریحات صرفا دارای ماهیت نشاط بخشی نبودند، بلکه برخی از آن ها متاثر از ساختار سیاسی پیچیده و بحران آفرین عصر سلجوقی که دارای مشخصه هایی مانند چندگانگی و پراکندگی مراکز قدرت، رقابت های زنجیروار مدعیان سلطنت و کشمکش های نظامیان و دیوانیان بود، دارای ماهیت سیاسی-نظامی نیز بودند. پژوهش حاضر تلاش دارد با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، کارکردهای سیاسی-نظامی تفریحات مرسوم عصر سلجوقی را به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته ها بیانگر این است که اکثر گونه های تفریحی دوره سلجوقی دارای کارکردهای متنوع سیاسی-نظامی بوده اند. این کارکردها باتوجه به پیامدهایی که به همراه داشتند، از دو جهت مثبت و منفی قابل بررسی هستند. کارکردهای مثبت شامل افزایش توان رزمی سپاه، مشروعیت بخشی به سلاطین، حفظ و ارتقای جایگاه کارگزاران حکومتی، تبریه مغضوبان و نقش آفرینی در بهبود مناسبات نهاد سلطنت با زیردستان خویش بودند. نقش آفرینی در زمینه عزل و نصب سلاطین و حاکمان محلی و برکناری یا قتل کارگزاران حکومتی نیز دو کارکرد سیاسی منفی این تفریحات محسوب می شدند.