تحلیل جملات امری ساده و مرکب در غزلیات سعدی بر اساس نظریه کنش گفتار سرل

هر گوینده ای در طلب نفوذ و تاثیر بر مخاطب خویش است و در این مسیر روشی را برمیگزیند. آثار سعدی، بمثابه یکی از تواناترین گویندگان سخن پارسی، حاوی دستورالعملهای متنوعی برای بیان مقصود است. در پژوهش حاضر، به مبحث کاربرد جملات امری و چگونگی کاربرد آنها در غزل سعدی بر مبنای نظریه کنش گفتار سرل پرداخته شده است.

این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. بدین منظور ابتدا مبانی نظری کنش گفتاری سرل را بر مبنای پنج کنش ادعایی، تعهدی، بیانی، اعلامی، و امری با مثالهای متناسب از غزل سعدی شرح داده، سپس بر کنش امری تمرکز کرده و نشان داده میشود که سبک خاص سعدی در بیان جملات امری و بسامد و مخاطب آنها چگونه است.

در یکصد غزل، که به شیوه تصادفی منظم انتخاب شد، تعداد 146 جمله امری در 126 بیت وجود دارد. از مجموعه جملات امری تعداد صدویک جمله، ساخت مرکب دارد. از صدویک جمله مرکب، شصت وپنج جمله همراه با «که» تعلیل یا معنای تعلیلی است. از نظر مخاطب شناسی، این جملات امری خطاب به پنج دسته از مخاطبان گفته میشود.

نظریه کنش گفتاری سرل در مورد جملات، با جملات سعدی در غزلیاتش انطباق دارد. او با استفاده از ساختمان «جمله واره پایه + «که» تعلیل + جمله واره پیرو» با بسامد زیاد به گونه خاص خود دست یافته است. در نتیجه گیری جنبی نیز معلوم شد که بیشترین مخاطب جملات امری اختصاص به معشوق دارد.