سبک شناسی غزلیات عصمت بخارایی

غزل از رایجترین قالبها در گستره ادب فارسی است و کمتر شاعری را میتوانیافت که غزل نسروده باشد. عصمت بخارایی شاعر دوره تیموری و از غزلسرایان بنام این دورهاست که غزلیات عاشقانه و عارفانه زیبایی سروده است. در این مقاله دویست غزل از غزلیاتعصمت بخارایی را از سه دیدگاه سبک زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار داده ایم.

پژوهش فعلی با توجه به ماهیت نظری آن برمبنای مطالعات کتابخانه ای والکترونیکی و به سبک توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته است و جامعه و محدوده مدنظر دیوانعصمت بخارایی به کوشش احمد کرمی میباشد.

براساس یافته های این پژوهش، شعر عصمت بخارایی درمقایسه با دیگر شاعران همدورهخود، دارای نازک خیالیها و مضمون سازیهای پیچیده و دیر فهم نیست. زبان شعری او ساده وروان است و اصطلاحات و تعبیرات عامیانه چشمگیری در آن مشاهده نمیشود. در غزلیات خوداز مضامین عارفانه و قلندرانه بهره برده است.

شاعر از وزنهای آرام و سنگین و جویباری مانند(رمل و هزج)که مناسب مضامین دلنشینعاشقانه و بیانگر احساسات شاعر در غم و اندوه است استفاده کرده است. توجهی خاصی به قافیهو ردیف نشان داده و تقریبا غزلیاتش از عیوب قافیه خالیست.از صنایع بدیعی تکرار و جناس بهوفور استفاده کرده است. از آوردن عبارتهای ثقیل و مهجور عربی خودداری کرده است.عصمتبخارایی از تشبیهات حسی به حسی و عقلی به حسی به فراوانی استفاده کرده است. استعاراتعصمت بعید و دور از ذهن نیست و در اشعار قدما نیز دیده میشود. تلمیح نیز در اشعارش ازجایگاه خاصی برخوردارند اما نوآوری در آنها دیده نمیشود و تکراری است. مضمون اصلی اشعارشعشق و فراق معشوق و سوز ودداز برخاسته از این عشق است. همچنین غزلیاتی حاوی مضامینقلندرانه و عارفانه نیز دارد و بشیوه پیشینیان با زهاد ریاکار در جنگ و جدل است.