اعتبارسنجی دو روایت دارای ضرب المثل «الشحیح اعذر من‏ الظالم» و «السعید من وعظ بغیره» در بحارالانوار

یکی از حوزه هایی که جداسازی سخن معصوم از غیر معصوم در آن صورت نگرفته، بحث امثال است. در این مقاله سعی شده است با آوردن دو نمونه از روایت های مشتمل بر امثال مانند «الشحیح اعذر من‏ الظالم‏» و «السعید من وعظ بغیره» ضرورت چنین تفکیکی را ارایه نماییم. روش کار به این صورت است که اولین منبع و اولین گوینده سخن را در آثار شیعه و اهل سنت جستجو کنیم، سپس منابع دیگر و گوینده هایی که این سخن را در زمان های نزدیک به اولین منبع استفاده کرده اند، جمع آوری کنیم. در این میان تاریخ تشکیل منابع سخن و فاصله ای که میان تالیف این منابع وجود دارد، مورد توجه قرار می گیرد. سپس راویان این روایت ها را از نظر علم رجال بررسی می کنیم و تفاوت های بین متن روایت ها در منابع گوناگون را در نظر می گیریم. در میان راویان در منابع مختلف و زمان های مختلف به دنبال راوی مشترکی می گردیم که این روایت ها را در آثار وارد ساخته است. در مورد روایت های مشتمل بر امثال ذکر شده، مهم ترین یافته این است که اولین گوینده این عبارات تمثیلی، معصومان (ع) نبوده، بلکه افرادی ادیب و حکیم همچون عامربن صعصعه و مرثدبن سعد، یکی از اعضای هییت نمایندگی عاد، اولین گوینده این امثال بوده اند و در نیمه دوم قرن 3 و نیمه قرن 2 سخن آنان انتشار یافته و وارد روایات شده اند، و این نشان دهنده تاثیرپذیری روایت ها در منابع بعدی از امثال عامیانه است.