بررسی سرمایه گذاری تجار در حوزه قنات و چالش های آن در مشهد دوره قاجار و پهلوی

مشهد به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی در دوره قاجار موردتوجه تجار شهرهای مختلف قرار گرفت؛ تجاری که در این شهر موثر بر سرمایه گذاری ها بودند. برخی از آنان با وجود تاجرپیشگی به زمین داری و قنات داری گرایش پیدا کردند. بعضی نیز در حوزه قنات های شهری به سرمایه گذاری پرداختند. این پژوهش درصدد است نشان دهد علل و چالش های سرمایه گذاری تجار در حوزه قنات های مشهد چه بود و سرمایه گذاری تجار در حوزه قنات در چه زمانی، توسط کدام یک از تجار و در کدام قنات ها صورت گرفت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد تجار به خاطر ارزش اقتصادی آب در مشهد از اواخر دوره قاجار در قنات های شهری سرمایه گذاری کردند. حاج عبدالرحیم صراف، مشهدی عبدالله تاجرباشی، علی درودی، حاجی آقا نبویان و حاجی محمود هراتی مهم ترین سرمایه گذاران حوزه قنات های شهری بودند که در قنات گل خطمی، آب میرزا، مسجد گوهرشاد، سلسبیل، آب منبع و درویش بیگ به سرمایه گذاری پرداختند. خشکسالی های مشهد پس از 1325ش، جایگزینی چاه عمیق و لزوم استفاده از آب سالم باعث رکود قنات داری و کاهش سرمایه گذاری در این زمینه شد و بیشتر مالکان خصوصی سهامشان را به آستان قدس رضوی فروختند. این پژوهش با تکیه بر اسناد آستان قدس رضوی و مطبوعات خراسان به شکل توصیفی-تحلیلی انجام شده است.