تحلیل شبکه مفهومی آگاهی به عنوان یک کارکرد شناختی در قرآن کریم

علوم شناختی به عنوان علمی جدید، آگاهی را کارکردی برای مغز در نظر گرفته است، اما قرآن هنگام صحبت از آگاهی انسان، از واژگانی مانند نفس، افیده و قلب، سمع، بصر و... به عنوان ابزار آگاهی نام می برد و به جز اشارات محدودی که به کلمه لب دارد، کارکردهای شناختی مرتبط به آگاهی انسان را به مغز او نسبت نداده است. بررسی جایگاه آگاهی در انسان از نظر قرآن و مقایسه آن با برخی دستاوردهای علوم شناختی، نیازمند بررسی عمیق در حوزه های مرتبط با آگاهی انسان و توانمندی های قلب و مغز اوست. در این پژوهش با روش تحلیلی-تطبیقی و به صورت کتابخانه ای و برون دینی به استخراج واژگان شناختی مرتبط با آگاهی در قرآن پرداخته شد. پس از رسم و تحلیل شبکه مفهومی این واژگان با ابزار گراف مشخص گردید که به ترتیب نفس، قلب، سمع و بصر جزو پرکاربردترین ابزارهای ایجاد آگاهی هستند که در قرآن کریم کارکردهای شناختی متعددی به آن ها نسبت داده است. همچنین به وسیله این گراف ها مشخص گردید که مهم ترین ابزار کسب و پردازش آگاهی در انسان از منظر قرآن نفس انسانی است که از دیدگاه قرآن با روح متفاوت است و خداوند برای ذهن به عنوان ابزار آگاهی انسان، نام نفس را برگزیده است و آن را چنان تسویه و معتدل کرده است که بتواند با جسم انسان و مغز او در ارتباط باشد و انسان را به آگاهی برساند.