فراتحلیل مطالعات رفاه اجتماعی در ایران

با توجه به آن چه درباره جایگاه و اهمیت رفاه اجتماعی در جامعه امروز بیان شده و تحقیقات متنوعی در باب آن انجام گردیده، هم راستا کردن این پژوهش ها جهت رسیدن به نتایجی هماهنگ و قابل استفاده ضروری می نمود که فراتحلیل به عنوان روشی متقن برای انجام این مهم انتخاب شد. بدین منظور یافته های مجزای پژوهش های انجام شده در زمینه رفاه اجتماعی در چهار فصلنامه تخصصی حوزه رفاه اجتماعی از سال 1386 تا 1398 ترکیب و مقایسه شد.

روش شناسی : 

مطالعه حاضر از نوع مرور نظام مند به همراه فراتحلیل می باشد. جامعه آماری شامل تمامی مقالات طی سالهای 1386 الی 1398 در فصلنامه های تخصصی رفاه اجتماعی بود.  فصلنامه رفاه اجتماعی، نشریه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، فصلنامه علوم اجتماعی، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران،  مجله مطالعات اجتماعی ایران، فصلنامه تامین اجتماعی به عنوان منبع جستجوی مقالات مورد بررسی قرار گرفت. مقالاتی با کلید واژه رفاه و یا یکی از شاخص های رفاه بر اساس موسسه لگاتوم در مجلات اشاره شده، جستجو شد. بر اساس معیارهای ورود و خروج، مقالات در چند مرحله غربالگری شدند و در نهایت 46 مقاله از کل مقالات جهت مرور نظام مند و انجام فراتحلیل مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزارهای Excel و Stata با انجام فراتحلیل (مدل ثابت و مدل تصادفی) و همچنین بررسی ناهمگونی مطالعات تحلیل شد.

نزدیک به  84%  درصد از پژوهش ها فرد را واحد تحلیل خود قرار داده بودند که حاکی از مغفول ماندن نگرش کل گرایانه در مطالعات جامعه شناختی رفاه اجتماعی است. در میان شاخص های بررسی شده بیشترین فراوانی (10 مطالعه) مربوط به امنیت بود. دومین شاخص از شاخص های رفاه اجتماعی لگاتوم که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت بود، شاخص «سلامت» بود. 19 درصد از پژوهش ها عوامل موثر بر سلامت را مورد سنجش خود قرار داده بودند. مولفه سوم که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته  بود«کیفیت زندگی» با درصد فراوانی  17 بود. در نهایت مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان پرتکرارترین متغیر در عوامل اثرگذار بر رفاه اجتماعی، دارای بیشترین فراوانی بود.

با توجه به نتایج به دست آمده یکی از ضعف های مطالعات رفاه، کمبود پژوهش ها با شاخص های ترکیبی رفاه است. شاخص های ترکیبی با یکپارچه کردن وجوه مختلف رفاه اجتماعی امکان تحلیل های جامع و یکپارچه تری را فراهم می کند و کمتر در دام تقلیل گرایی می افتد. شاخص های ترکیبی با ادغام سویه های مختلف رفاه، امکان بیشتری برای ترسیم چگونگی وضعیت موجود رفاه اجتماعی فراهم می کند.