مقایسه دیدگاه آیت الله مصباح یزدی و آیت الله طالقانی در رابطه با انقلاب اسلامی ایران

در این مقاله با مطالعه آثار مکتوب آیت الله طالقانی و آیت الله مصباح یزدی و تشکیل جدول مقایسه ای و اخذ نقاط مشترک و متمایز با استفاده از روش کیفی تحلیل تم به منظور پاسخ به این سوال که «نظرگاه های آیت الله طالقانی و آیت الله مصباح یزدی در خصوص انقلاب و انقلاب اسلامی ایران چیست و نقاط افتراق و اشتراک آن کدام است؟» اقدام به مقایسه نوآورانه روشی و دیدگاه های صاحب نظران صدرالاشاره شد. ابتدا با هدف گردآوری متن مورد بررسی از ابزار فیش برداری از منابع، متون و اسناد بهره جسته و در سطح تحلیل اسنادی با مراجعه به نظریه ها و مقالات معتبر در خصوص «انقلاب و مضامین مورد تاکید صاحب نظران» مورد بررسی قرار گرفت و «بهره نظری» جداول تدوین و در ستون (مبدا مقایسه) مندرج گردید؛ و سپس وفق فرایند روش «تحلیل مضمون»، مضامین مورد نیاز از متون گردآوری شده، اخذ و دسته بندی و در ستون های مربوطه در «جدول مقایسه ای» گنجانیده شد و درنهایت به منظور مقایسه جزء به جزء دیدگاه ها، نقاط افتراق و اشتراک، استخراج و در ستون مربوطه درج گردید. از مجموع یافته ها، می توان به اشتراکات نظری منتج از هستی شناسی و معرفت شناسی اسلامی اشاره و در تمایزات دیدگاه مرحوم طالقانی می توان به رویکرد تک عامله، سلبی، سیاسی و تبیین انقلاب با گزاره رابطه استبدادگر و استبدادشونده و برجستگی نقش توده ها و شورا در حکومت اشاره کرد و در تمایزات دیدگاه مرحوم مصباح یزدی نیز به رویکرد ایجابی، فرهنگی، چندعامله و تاکید بر موثریت نخبگان، کارگزاران و نهادهای اجتماعی در حکومت و برجستگی نقش اسلامیت در مفهوم مردم سالاری دینی و اهمیت نقش رهبر و مردم در شکل گیری انقلاب و حکومت اشاره کرد.