اشکانیان پارتی یا اشکانیان سکایی؟ برآمدن اشکانیان با‎ ‎تکیه‎ ‎‏بر منابع ‏مکتوب و شواهد باستان ‏شناختی (منابع، ابهامات و چالش‏ها)‏

شروع سلطنت اشکانیان و هویت ارشک اول به عنوان سرسلسله این حکومت یکی از بخش‏های رازآلود تاریخ اشکانی است. متاسفانه هیچ یک از تاریخ‏های متعددی که در دوران باستان درخصوص اشکانی‏ها نگاشته شده ‏اند باقی نمانده و در دوره ‏های متعدد از بین رفته‏ اند. در نتیجه فقدان منابع موثق، برداشت‏ های مدرن از دولت و حکومت اشکانی‏ها با واقعیت‏های سیاسی و فرهنگی آن زمان سازگار نیست. بر اساس تحلیل منابع مکتوب در خصوص هویت ارشک، آن‏ها را می‏توان به دو سنت تاریخ‏نگاری تقسیم کرد: یکی متعلق به آپولودوروس و دنبال‏کنندگان او، یوستین و استرابو، و دیگری به‏ وسیله آریان و دنبال‏کنندگان او (فوتیوس، زوسیموس، سینکلوس، دیو). در این میان، یک روایت در میان پژوهشگران تاریخ و باستان‏شناسی اشکانی مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است. بر اساس این روایت، ارشک یک سکایی بود که ریاست قبیله پارنی از اتحادیه داهه را بر عهده داشت. سپس، باتوجه به این نسخه از منشا اشکانی‏ها، در اواسط قرن سم پ.م. ارشک از آشفتگی حکومت سلوکی در غرب استفاده می‏کند و به همراه پارنی‏ها ایالت پارت سلوکی را به تصرف خود در می‏آورند و زمینه شکل‏ گیری شاهنشاهی اشکانی را فراهم می‏کنند. مرجع اصلی و موثرترین اشاعه دهنده مفهوم اشکانیان کوچ‏رو و سکایی استرابواست. وی در شناخت ریشه اشکانی‏ها از مورخان قدیم‏تر هلنیستی الهام گرفته، با این حال هیچ یک از آن‏ها قبل از قرن دوم پیش از میلاد زندگی نکرده‏ اند. در این تحقیق، نگارندگان با تکیه بر شواهد باستان‏شناختی و تحلیل منابع مکتوب سنت تاریخ‏نگاری آریان و دنبال‏ کنندگان وی مبتنی بر بومی و پارتی بودن ارشک را به واقعیت‏های سیاسی و اجتماعی زمان ‏اشکانی ‏نزدیک‏تر می‏دانند. همچنین استدلال خواهد شد که ارشک اول هرگز نتوانسته حکومتی هماورد با امپراتوری سلوکی را تاسیس کند، بلکه وی تحت سلطه سلوکی‏ها یک حکومت خراج گذار را اداره می‏کرد. تاسیس شاهنشاهی اشکانی با تکیه بر عناصر بومی و پارتی می‏تواند فقط پس از سلطنت آنتیوخوس سوم (223/ 2187) صورت گرفته باشد. در حقیقت، هیچ شاهدی، مستقیم و غیرمستقیم، برای شاهنشاهی اشکانی در ایران در قرن سوم وجود ندارد. اگر حکومت اولیه اشکانیان اساسا دارای یک بنیاد سرزمینی بود، نمی توانست چیزی فراتر از یک قدرت منطقه‏ای بوده باشد.