فرهنگ غالب در کتاب های درسی دوره ابتدایی ایران: مقایسه فردگرایی و جمع گرایی

پژوهش حاضر با هدف بررسی ارزش ها و گرایش های فرهنگی در کتاب های درسی دوره ابتدایی ایران انجام شد. روش این پژوهش، توصیفی- تطبیقی از نوع تحلیل محتوا بود. جامعه پژوهش شامل پنج کتاب درسی «هدیه های آسمان» (تعلیمات دینی) مقطع ابتدایی بود که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو چک لیست ارزش های فردگرایی- جمع گرایی و گرایش های شناختی ایمادا (2012) استفاده شد. یافته ها نشان داد که هر دو گروه از مولفه های فردگرایی و جمع گرایی در کتاب های درسی مورد مطالعه وجود دارند اگرچه میزان توجه به ارزش های جمع گرا بیشتر بود. از بین مولفه های فردگرایی و جمع گرایی، بیشترین فراوانی مربوط به خود-راهبری و سنت و کمترین فراوانی مربوط به مولفه های انگیزش و خیرخواهی بود. همچنین، بین گرایش های شناختی فردگرایانه و جمع گرایانه در کتاب های درسی تعادل برقرار بود. مولفه های فردگرایی و جمع گرایی به طور مشابه در کتاب های درسی در همه پایه ها حضور داشتند، اما در کتاب های درسی پایه های سوم تا ششم از برجستگی بیشتری برخوردار بودند. مقایسه کتاب های درسی از نظر میزان توجه به گرایش های شناختی نشان داد که پایه های پایین تر، به ویژه پایه دوم، نسبت به پایه های بالاتر از گرایش های شناختی جمع گرایانه بیشتری برخوردار هستند. به طور کلی، این مطالعه نشان می دهد که کتاب های درسی ایرانی «هدیه های آسمان» شامل بازنمایی متعادلی از ارزش های فردگرایی و جمع گرایی می باشند. این تعادل به منظور تقویت احترام به فرهنگ های متنوع در بین دانش آموزان و ارتقای درک آن ها از تنوع فرهنگی بسیار مهم است. توصیه اصلی برای برنامه ریزان درسی ایرانی این است که ضمن حفظ این تعادل ، استفاده از محتوی آموزشی که دانش آموزان را در کسب دیدگاه جامع و فراگیر از دیدگاه های مختلف یاری می دهد، به عنوان یک اولویت در نظر بگیرند.