بررسی تنوع ژنتیکی تعدادی از توده های ایرانی نعناع فلفلی (Mentha piperita) با استفاده از صفات مورفولوژیکی

گیاهان دارویی یکی از منابع غنی ترکیبات مهم هستند که از گذشته های دور تا به امروز جایگاه ویژه ای در درمان بسیاری بیماری ها پیدا کرده و دلیل مهمی برای مطالعات زیادی در مورد گیاهان دارویی شده است. از سوی دیگر گوناگونی گیاهان باعث شده تا محققان ابتدا از نشانگرهای مورفولوژیکی سپس از نشانگرهای سینوژنتیکی برای انتخاب گیاه برتر از لحاظ فیزیولوژیکی و ژنتیکی استفاده کنند  نعناع فلفلی (Mentha piperita) از جمله گیاهان دارویی و معطر با ارزش در صنایع دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی است که به دلیل طیف وسیع کاربرد آن در صنایع مختلف در سطح وسیعی از مزارع مورد کشت قرار می گیرد. در بیشتر برنامه های به نژادی گیاهان دارویی، بررسی میزان تنوع ژنتیکی در ذخایر توارثی گیاهی به عنوان یکی از مهمترین مراحل پیشبرد کار محسوب می شود. از این رو در این پژوهش هدف از آزمایش بررسی تنوع ژنتیکی بر اساس تنوع مورفولوژی می باشد.

در این آزمایش به منظور بررسی تنوع صفات موفولوزیکی، به طور انتخابی ریزوم 12 توده ی گیاه دارویی نعناع فلفلی اوایل اردیبهشت سال 1400 از نواحی مختلف ایران جمع آوری و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان مشگین شهر اجرا شد. نتایج آزمایش با استفاده از نرم افزار spss و روش های آماری تک متغیره و چند متغیره بررسی گردید.

نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد، بین صفات تفاوت معنی داری در سطح احتمال 1 درصد و 5 درصد وجود دارد. صفات مورفولوژی مورد مطالعه از جمله ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ، تعداد میانگره، طول ساقه، وزن تر گیاه، وزن خشک گیاه، طول میانگره، طول گل آذین، تعداد برگچه، وزن خشک گل، وزن خشک برگ و سطح مقطع گیاه در بین توده ها متغیر بود و مشگین شهر، گلستان، ارومیه و اردبیل در بین بقیه توده ها از لحاظ صفات مورفولوژیکی برتر بودند. بیشترین میزان ضرایب همبستگی بین ارتفاع گیاه با طول ساقه (0/97) مشاهده شد. تجزیه خوشه ای، توده های مورد بررسی را در سه کلاد طبقه بندی نمود. تجزیه به عامل ها نشان داد که چهار عامل اول توانستند 91/3 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات وزن خشک گیاه و تعداد برگ بیش ترین اثر مستقیم  را در بین صفات داشتند. همچنین وزن خشک گیاه بیش ترین اثر مستقیم و مثبت (0/75) را داشت.

بر اساس نتایج این تحقیق تنوع ژنتیکی و مورفولوژیکی قابل توجهی بین توده های مختلف جمع آوری شده نعناع فلفلی وجود دارد که نشان دهنده وجود پتانسیل ژنتیکی بالا در ژنوتیپ های نعناع فلفلی جهت استفاده در برنامه های به نژادی به عنوان انتخاب ارقام مناسب می باشد.