پیدایش و تحول شخصیت اخلاقی انسان از نظر علامه طباطبایی (ره)

جستار حاضر درصدد بررسی دیدگاه علامه طباطبایی (ره) پیرامون پیدایش و تحول شخصیت اخلاقی انسان است؛روش پژوهش این است که مسائل مرتبط با شخصیت اخلاقی انسان از طریق فیش برداری از آثار علامه گردآوری و سپس با رویکرد عقلی-تحلیلی به تحلیل آن ها پرداختیم. سوال های پژوهش عبارتند از: 1) منشا پیدایش شخصیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی چیست؟ 2) عوامل درونی و بیرونی رشد و تحول شخصیت اخلاقی انسان از منظر ایشان کدامند؟ علامه در تفسیر المیزان، شاکله را به معنای خلق و خوی می داند . بنابراین با توجه به تحلیل های فلسفی علامه در بحث خلق و کیفیت ایجاد آن در افراد، خلق را یکی از منشاهای شخصیت اخلاقی نزد علامه دانست. علامه برای رشد و تحول شخصیت اخلاقی، عوامل درونی و بیرونی ذکر کرده است که عوامل درونی در سه ساحت شناختاری، عاطفی و عملکردی قرار می گیرند از دیدگاه علامه فطرت و طبیعت از عوامل درونی هستند اما مهم ترین عامل درونی از نظر ایشان اراده آزاد است. همچنین علامه به عوامل بیرونی که خارج از ذات او هستند و در اوضاع و جو زندگی او هستند مانند آداب و رسوم و عادت های تقلیدی و تاثیر جامعه و خانواده و .. اشاره می کند. می توان اذعان کرد که دیدگاه علامه طباطبایی در باب شخصیت اخلاقی، در میان دیدگاه های اندیشمندان غربی، بیشتر شبیه به نظریه صفات شخصیت است که نخستین بارآلپورت آن را نظریه پردازی کرده است. چرا که علامه برای خلق و شاکله خلقی به ویژگی هایی قائل است که اندیشمندان صفات به آن قائل هستند. و اگرچه به نقش تجارب کودکی، ذهن ناخودآگاه و ..نظیر دیدگاه روانکاوان و یا مسائل مربوط به یادگیری و شناختی و..نظیر نظریه یادگیری شناختی و یا به نقش خودشکوفایی نظیر دیدگاه انسان گرایانه و غیره اهمیت می هد، اما می توان گفت این مسائل برخی از عوامل دخیل در شخصیت اخلاقی است و لذا دیدگاه علامه طباطبایی در این بین جامع تر است.