شناسایی عوامل موثر بر اختلالات اسکلتی - عضلانی کارگران برداشت چای: یک مطالعه کیفی

اختلالات اسکلتی - عضلانی مرتبط با کار، عارضه ای چند عاملی می باشد که منجر به از دست رفتن زمان کار، ناتوانی و افزایش هزینه اقتصادی می شود. هدف از این مطالعه، شناسایی عوامل موثر بر اختلالات اسکلتی - عضلانی کارگران برداشت چای بود.

پژوهش حاضر از نوع توصیفی-کیفی با تجزیه و تحلیل محتوای هدایت شده و مشارکت 14 نفر از چای کاران به روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انجام شد. داده ها به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری و در نرم افزار 12MAXQDA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه از مدل کرایان (SEIPS) به عنوان چهارچوب از پیش تعیین شده برای مدل ماکروارگونومی استفاده شد.

تعداد 214 کد اولیه، 56 کد مهم، 17 زیرمقوله و 5 مقوله اصلی (فردی، مرتبط با وظیفه، ابزار و تجهیزات، مرتبط با عوامل محیطی و سازمانی) بعنوان عوامل موثر بر اختلالات اسکلتی - عضلانی چای کاران در نتایج تجزیه و تحلیل مستمر داده ها به دست آمد. برخی از کدهای مهم مستخرج از مصاحبه در مقوله فردی شامل (سن، جنسیت، سابقه کار قبلی در چای کاری، احساس خستگی شدید و...)، مقوله مرتبط با وظیفه (پوسچر نامناسب، مسافت طولانی حمل بار (از محل باغ تا انبار) و...)، مقوله ابزار و تجهیزات (بلند بودن طول کیسه متصل به ابزار دستی برداشت چای و...)، مقوله مرتبط با عوامل محیطی (سطوح سربالایی و سرازیری)، ارتفاع بوته چای (کوتاه و بلند)، نوع منطقه برداشت چای (جلگه ای و کوهستانی) و...) و مقوله سازمانی (عدم آموزش کافی درباره روش صحیح انجام کار، عدم حمایت و پشتیبانی از طرف کارفرما و تهدید به اخراج (عدم امنیت شغلی) و...) بود.

با توجه به اینکه مشاغل کشاورزی (بطور خاص شغل برداشت چای) در ماهیت وظایف در مقایسه با وظایف صنعتی دارای تنوع می باشد، از جمله عوامل متفاوت بر اختلالات اسکلتی عضلانی در این شغل را می توان به فعالیت بیشتر زنان در این شغل با توجه به نیاز به فعالیت فیزیکی بالا، جابجایی کیسه های بسیار سنگین چای (60 تا 80 کیلوگرم)، استفاده از ابزار دستی سنتی، رطوبت و دمای محیط کاری (کار در فضای روباز در فصل تابستان و زیر باران)، فضای کاری (ارتفاع بوته چای، محدودیت دسترسی به تمام فضای بوته چای)، سطح ناهموار زمین در حین فعالیت، اعمال نیرو بر دست (حرکات ضربدری ابزار دستی هنگام کار)، عدم برقراری نظام نوبت کاری و ساعت کاری بالای 12 ساعت را اشاره نمود. به منظور پیشگیری از این اختلالات، یک رویکرد چند وجهی اقدامات از این عوامل مورد نیاز است که می توان به بازطراحی ارگونومیک ابزار کار چای کاران، بهسازی بوته های چای و فضای کاری، آموزش اصول ارگونومی وضعیت بدنی و جابجایی بار، ایجاد پوشش بیمه ای و سایر موارد مرتبط در این مطالعه را اشاره داشت.