بررسی خلاء عملکرد کلزا در شهرستان دهلران

باتوجه به اینکه زمین های مناسب کشاورزی برای افزایش تولید محصول درحال کم شدن است و گسترش زمین های کشاورزی با خسارات زیست محیطی جبران ناپذیری همراه می باشد، تشدید پایداری در زمین های زراعی موجود تنها راه برای افزایش تولید در جهت رفع تقاضای روز افزون به منابع غذایی است. بنابراین بررسی محدودیت های بیوفیزیکی عملکرد و تعیین بزرگی خلا موجود در اراضی تحت کشت و همچنین کم کردن این فاصله و خلا، یکی از راه های افزایش عملکرد در واحد سطح می باشد. کلزا پس از سویا مقام دوم تولید روغن در بین دانه های روغنی را دارا می باشد. استان ایلام یکی از مناطق مهم کشور در زمینه کشت دانه های روغنی از جمله کلزا به شمار می رود و حدود 80 درصد محصول کلزای این استان، در شهرستان مرزی دهلران تولید شده و این شهرستان، یکی از شهرستان های پیشرو و قطب اصلی تولید کلزا در استان می باشد. لذا با توجه به اهمیت کلزا در این شهرستان و مطالب ذکر شده، این مطالعه با هدف تعیین عوامل محدود کننده تولید کلزا در شهرستان دهلران انجام شد. به این منظور کلیه عملیات مدیریتی انجام شده از مرحله تهیه بستر بذر تا برداشت در 51 مزرعه از طریق مطالعات میدانی طی سال های 1400 تا 1401 ثبت شد. خلا عملکرد به روش تحلیل مقایسه کارکرد[1]و آنالیز خط مرزی[2] برآورد شد که برای تعیین مدل عملکرد، رابطه بین متغیرهای کمی و کیفی اندازه گیری شده و عملکرد با روش رگرسیون گام به گام مورد ارزیابی قرار گرفت. تعیین عوامل محدود کننده تولید در زراعت کلزا در منطقه مورد مطالعه نشان داد که بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد پیش بینی شده با مدل حدود 54/833 کیلوگرم در هکتار فاصله وجود داشت که سهم متغیرهای کود پتاس، کود گوگرد، تعداد آبیاری و مقدار مصرف ریز مغذی ها از این فاصله عملکرد به ترتیب سهمی معادل 99/102، 56/118، 20/442 و 79/169 کیلوگرم در هکتار بود که به ترتیب معادل با 36/12، 22/14، 05/53 و 37/20 درصد از کل خلا عملکرد مشاهده شد. آنالیز خلا عملکرد کلزا نشان داد که تعداد دفعات آبیاری به تنهایی در حدود 53 درصد از کاهش عملکرد نسبت به عملکرد قابل دستیابی را به خود اختصاص داده است. با توجه به اینکه در تاریخ کاشت های بسیار زود هنگام در مهرماه نیاز به آبیاری مزرعه بالا است، به نظر می رسد می توان با مدیریت بهتر این تاریخ کاشت کلزا در منطقه از بروز تنش خشکی به گیاه کاست و تا حدی خلا عملکرد را پر کرد. علاوه بر این، 57 درصد از خلا عملکرد موجود در منطقه مربوط به استفاده از کودهای پتاس، گوگرددار و ریزمغذی ها بوده که به سهولت می توان نسبت به رفع این محدودیت ها در مزارع اقدام کرد.