بررسی فیتوشیمیایی اسانس گیاه دارویی پنج انگشت (Vitex pseudo-negundo (Hausskn.)) رشدیافته در رویشگاه های طبیعی به روش کروماتوگرافی (استان فارس-شهرستان داراب)

گیاه پنج انگشت یکی از گیاهان دارویی است که در زیست بوم های طبیعی خشک و اغلب در حاشیه رودخانه های فصلی، بستر مسیل ها و دامنه اراضی آبرفتی ارتفاعات مرکزی کشور می روید. استان فارس یکی از رویشگاه های مهم این گیاه است و جمع آوری اطلاعات درباره پراکنش این گیاه در نقاط مختلف استان فارس اهمیت دارد. بررسی ها نشان داده است که گیاه دارویی پنج انگشت اثرات دارویی متنوعی دارد و به طور فراوان در طب سنتی استفاده می شود. هدف از این پژوهش، بررسی فیتوشیمیایی اسانس گیاه دارویی پنج انگشت رشدیافته در رویشگاه های طبیعی شهرستان داراب است. برگ های گیاه از مناطق مختلف در رویشگاه طبیعی از لایه های مختلف ارتفاعی برداشت شدند. نمونه ها بعد از خشک شدن در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب به کمک دستگاه کلونجر و با روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. برای شناسایی ترکیب های اسانس از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC/Mas) استفاده شد. با استخراج و آنالیز اسانس پنج انگشت در رویشگاه های مختلف در شهرستان داراب، 43 ترکیب شیمیایی متفاوت شناسایی شد. درصد بازده اسانس به ترتیب در مناطق مختلف رویشگاه این گیاه در شهرستان داراب شامل فتح آباد (6/0)، اعراب چگینی (4/0)، جنت شهر (5/0)، تنگ کتویه (3/0)، تنگه رغز (2/0)، آب باریک (7/0) و فسارود (9/0) است. میانگین بیشترین ترکیب های شیمیایی موجود در اسانس پنج انگشت در رویشگاه های مختلف شهرستان شامل آلفا-پینن (40/50 درصد)، لیمونن (98/14درصد)، (ای)-کاریوفیلن (55/8 درصد)، سابینن (54/3 درصد) و میرسن (44/2 درصد) است. براساس پژوهش حاضر، اسانس این گیاه می تواند به عنوان یک منبع طبیعی غنی از ترکیب شیمیایی آلفا-پینن، مورد توجه شرکت های داروسازی قرار گیرد. استخراج ترکیب آلفا-پینن از اسانس گیاه پنج انگشت می تواند سودآوری و ارزآوری بالای برای فعالان این حوزه در داخل داشته باشد و از خروج ارز از کشور جلوگیری کند. با توجه به بردباری این درختچه به شرایط بوم شناختی اراضی نیمه بیابانی و زیبایی منظر می توان به ارزش دارویی گیاه نیز توجه بیشتری شود.