نگرشی کاربردی به اقسام جنایت در قتل (عمد، شبه عمد و خطای محض)

از جمله جرائم مهم و خشونت باری که امنیت را از جامعه و مردم سلب و حیات انسان را تهدید می نماید جرم قتل است. حق حیات به عنوان یکی از حقوق اساسی و بنیادین بشری محسوب می گردد که در اسناد بین المللی متعددی بدان اشاره گردیده است. ماده 6 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب سال 1996 میلادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد، حق حیات را از حقوق ذاتی انسان می داند و در ماده 3 اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز به این مهم اشاره گردید. حق حیات در قانون اساسی جهموری اسلامی ایران نیز مورد عنایت بوده است چنانکه اصل بیست و دوم، جان اشخاص را به جز در مواردی که قانون تعیین می کند، مصون از تعرض می داند. اقسام قتل به سبب تمایز عنصر مادی و معنوی در هر جنایت خاص از اهمیت خاصی برخوردار است، بدین نحو که فقه اسلامی از همان آغاز و ابتدای شکل گیری، بین انواع مختلف قتل و همچنین سایر صدمات جسمانی با توجه به چگونگی نیت مرتکب تفاوت قائل شده است. این در حالی است که در حقوق کشور های اروپایی تفکیک میان انواع قتل از اواخر قرن پانزدهم میلادی به عمل آمد. قانونگذار به تبع فقه اسلامی افزون بر اینکه اقسام جنایت را بر اساس رکن مادی به جنایت بر نفس، عضو و منفعت تقسیم نمود، به تقسیم بندی جنایت از حیث رکن معنوی نیز توجه نموده و از این منظر سه نوع جنایت شامل؛ عمد، شبه عمد و خطای محض را پیش بینی نموده است. این تقسیم بندی مورد اتفاق فقهای امامیه است. آنچه در این پژوهش بررسی می گردد انواع جنایت در قتل و بررسی تفاوت های بین آن ها است که در این راستا جهت تبیین موضوع، از آراء قضایی، نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه و نشست های قضایی استفاده گردید.