مطالعه تحلیلی معماری مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی و کهن الگوها

گرچه این مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی در دوره های مختلفی ساخته شده ؛ اما در کتب تاریخی آمده، که طرح این مجموعه در رویا، از سوی صدرالدین موسی - فرزند شیخ -به معمار بنا، الهام شده است. با توجه به اعتقادات حاکم در دوره تاریخی ایلخانی و صفوی، می توان این مجموعه را تجلی ناخودآگاه تصوف دانست. از طرفی، در روانشناسی تحلیلی یونگ کهن الگوی«فرایند فردیت» مطرح شده است، که مرتبط با پرسش های معنوی از جمله معنای زندگی و هدف هستی است. که این کهن الگو را می توان با سلوک عرفانی در مکتب اسلام تطبیق و مقایسه نمود. هدف این مقاله پاسخگویی به این پرسش است که آیا با بررسی کهن الگوی فردیت می توان به درک مفهوم و نحوه عینیت یافتن آن در این مجموعه رسید؟ در این مقاله به روش تفسیری تاریخی، از رویکرد  ادراک نشانه ها نیز استفاده شده است. و سعی خواهد شد تا کیفیت و ارتباط بین این نشانه ها و کهن الگوهای مطرح در این زمینه بررسی گردد. نتیجه آن که، ساختار کالبدی این مجموعه بر اساس مراتب عرفان و همچنین مراحل چهارگانهکهن الگوی فردیت شکل گرفته، و در پایان این مجموعه نشانه های کالبدی نشان دهنده به ظهور رسیدن کهن الگوی کامل فردیت هستند. می توان گفت همانگونه که با سازگاری خودآگاه و ناخودآگاه (دایره و چرخه) نشانه کالبدی ماندلا شکل می گیرد. در معماری نیز دایره، علامت وحدت اصیل و آسمان می باشد و در مرکز همه چیز با همزیستی به وحدت می رسند. عدد هفت نیز که مراحل عرفان بر این اساس می باشد نیز سازمان دهنده فضاهای حرکتی معماری این مجموعه است.