تبیین معنای ذوق عرفانی براساس تعاریف امام خمینی

شاید بتوان تعاریف مورد نظر امام خمینی در باب ذوق عرفانی را به سه عنوان کلی تعاریف معرفت شناختی، وجودشناختی و جهان شناختی تقسیم کرد و هر عنوانی را دارای ویژگی هایی دانست اما نمی توان مولفه یا مولفه های مشترکی را در همه معانی و الفاظ مورد نظر امام خمینی در باب ذوق عرفانی یافت. لذا بهترین وسیله برای تبیین و صورت بندی ذوق عرفانی، ایده شباهت خانودگی ویتگنشتاین است. مفهوم شباهت خانوادگی در وهله اول با اشاره به مفهوم بازی ایضاح می شود. ویتگنشتاین معتقد است همان طور که هیچ چیز منحصربه فردی در بازی ها وجود ندارد که در همه آن ها مشترک باشد، هیچ چیز منحصربه فردی در کاربردهای مختلف زبان نیز وجود ندارد که در همه آن ها مشترک باشد بلکه، درست مانند بازی ها، نظامی از همپوشانی و تداخل شباهت ها وجود دارد. صبغه های معرفت شناختی، وجودشناختی و جهان شناختی ذوق عرفانی نیز تداخل و هم پوشانی هایی با هم دارند و یک مولفه یا مولفه های مشترکی در همه ویژگی های آن ها یافت نمی شود و این سه صبغه عرفانی در یک شباهت خانوادگی با هم قرار می گیرند. در واقع مولفه یا مولفه های مشترکی در تمام ویژگی های مفهوم ذوق عرفانی وجود ندارد بلکه نظامی از همپوشانی و تداخل شباهت ها وجود دارد؛ یعنی شبکه ای پیچیده از شباهت ها وجود دارد که با همپوشانی آن ها، انسجام شباهت ها حفظ می شود.