اثر مقادیر مختلف آبیاری و روش های کاشت بر کارایی مصرف آب، عملکرد دانهو برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم (.Triticum aestivum L)

این پژوهش در سال زراعی 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی ساعتلوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی با طول جغرافیایی45 درجه و 2 دقیقه شرقی، عرض جغرافیایی 37 درجه و 44 دقیقه شمالی و ارتفاع 1352 متر از سطح دریا واقع در 25 کیلومتری ارومیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل مقادیر متفاوت آبیاری در سه سطح (تامین 100، 75 و 50 % نیاز خالص آبیاری گیاه) و فاکتور دوم روش کاشت در چهار سطح (کاشت سنتی آبیاری، کاشت سه خط روی پشته (عرض پشته 30 سانتی متر)، کاشت 4 خط روی پشته (عرض پشته 45 سانتی متر) و کاشت 5 خط روی پشته (عرض پشته 60 سانتی متر)) بود. نتایج نشان داد بیشترین مقدار کارایی مصرف اقتصادی آب (1/38 کیلوگرم بر مترمکعب)، کارایی مصرف زیستی آب (3/22 کیلوگرم بر مترمکعب)، محتوای کاروتنوئید (1/02 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، نسبت کلروفیل a به b (3/52) و درصد پروتئین دانه (9/89 %) از آبیاری 50% نیاز خالص به دست آمد. اما حداکثر بیشینه عملکرد دانه (7093/30 کیلوگرم بر هکتار) و عملکرد زیستی (15282 کیلوگرم بر هکتار)، کلروفیل a (1/59 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، کلروفیل b (0/56 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ)، مجموع کلروفیل a و b (2/15 میلی گرم بر گرم وزن تر برگ) و عملکرد پروتئین (806/85 کیلوگرم بر هکتار) از آبیاری 100% نیاز خالص حاصل شد. کاشت سه خط روی پشته، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، کارایی مصرف اقتصادی آب، کارایی مصرف زیستی آب، محتوای کاروتنوئید، رنگیزه های فتوسنتزی و عملکرد پروتئین را به ترتیب به میزان 29، 33، 29، 33، 38، 7 و 35% افزایش داد. به طورکلی بر اساس یافته های ما در این پژوهش، کاشت گندم روی پشته از نظر عملکرد دانه و کارایی مصرف آب نسبت به روش سنتی (کرتی) برتری داشت همچنین کاهش مصرف آب آبیاری تا 50% نیاز خالص تفاوت معنی داری در عملکرد دانه و زیستی ایجاد نکرد. لذا جهت صرفه جویی در مصرف آب و بهبود کارآیی مصرف آب تیمار آبیاری 50% نیاز خالص با کاشت سه خط روی پشته پیشنهاد می شود.