پایش عوامل محدودکننده تولید، پتانسیل و خلاء عملکرد برنج در شالیزارهای قائمشهر

فرآیند تولید محصولات کشاورزی از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار بوده و تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد. این عوامل به نوبه ی خود چالش های متعددی را در عرصه ی تولیدات جهانی کشاورزی موجب می شوند. لذا به منظور کاهش این مشکلات و بهبود فعالیت های منتج به تولید، در وهله ی اول باید به چگونگی عملیات مدیریتی پرداخت. این امر مستلزم پایش کلیه ی مراحل منتهی به تولید از طریق مستندسازی است. مستندسازی جریان تولید (جمع آوری تمام مراحل و عملیات خط تولید محصول از تهیه ی بستر بذر تا برداشت)، از گام های اولیه ی موثر در بهبود فرآیندهای مدیریتی در کشاورزی محسوب می شود. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی جزئیات فرآیند تولید و بررسی کلیه ی عملیات زراعی و در راستای کاهش چالش های مرتبط با مدیریت مزرعه و در نهایت ارتقاء عملکرد محصول برنج در منطقه ی قائمشهر انجام شد.

با توجه به اهمیت مستندسازی فرآیند تولید، در این مطالعه سه گروه اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی، خاک و گیاه زراعی طی سال های زراعی 1398 و 1399 به صورت میدانی و با پایش مستمر مزارع مورد مطالعه در طول فصل رشد و طی مراحل کاشت، داشت و برداشت ثبت و جمع آوری شدند. در این بررسی ها دامنه ی تغییرات و شیوه ی انجام هر عملیات مدیریتی و نسبتی از کشاورزان که از شیوه های مختلف مدیریتی استفاده کرده بودند، با توزیع فراوانی مطلق و تجمعی مشخص شد.

نتایج این پروژه نشان داد تاریخ نشاءکاری در منطقه بین 29 فروردین تا 9 خرداد ماه است. نشاءکاری اغلب به شیوه ی سنتی (استفاده از کارگر) مرسوم است. میزان بذر مصرفی بسته به نوع رقم و کیفیت بذر، نوع خزانه و شیوه ی نشاکاری، بافت خاک، دانش بومی و تجربی کشاورز، بین 30 تا 144 کیلوگرم در هکتار متغیر است. حدود 54% مزارع هنوز هم از بذور خودمصرفی استفاده می کنند. با وجود تنوع ارقام، طارم هاشمی با استقبال بیشتری روبرو است. اوره، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم از کودهای غالب جهت تامین نیازهای غذائی گیاه برنج هستند. بیشترین دفعات تقسیط به کود اوره اختصاص دارد. بسته به شرایط آب و هوایی و نوع رقم، برداشت به طور معمول بین 28 تیر تا 29 شهریور ماه انجام می شود که 95 درصد آن با کمباین برنج صورت می گیرد. به دلیل تنوع رقم و روش های مدیریتی، عملکرد شلتوک بین 2269 تا 11052 کیلوگرم در هکتار متغیر بود.

با مستندسازی فرآیند تولید ضمن آگاهی از وضعیت فعلی مزارع در منطقه، حل مشکلات موجود در نظام های تولید و رسیدن به وضعیت ایده آل امکان پذیر می شود. همچنین در انجام پروژه های مشابه از دوباره کاری و صرف زمان زیاد و وقفه در کار اجتناب می گردد.