ارزیابی رشد و عملکرد گندم در رقابت با تراکم های مختلف سه گونه علف خونی (Phalaris spp.)

علف هرز علف خونی به دلیل شباهت مورفولوژی و نیازهای رشدی یکسان، بیشترین افت عملکرد را در تولید گندم به کشاورز تحمیل می کند. این گیاه هرز، به عنوان یکی از علف های هرز مهم زراعت پاییزه گندم به ویژه در استان های خوزستان، فارس، گلستان و مازندران مطرح می باشد. نتایج پژوهش ها حاکی از این است که گونه های مختلف از یک جنس گیاه، فارغ از زراعی یا هرز، در شرایط مشابه ممکن است رفتار متفاوتی نشان دهند. به این ترتیب، این پژوهش باهدف بررسی و مقایسه اثرات تداخلی سه گونه علف خونی در تراکم های مختلف بر گندم انجام گرفته است.

آزمایش طی دو سال (1399-1398 و 1400-1399) در شرق استان گلستان، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورها، شامل گونه های علف خونی، در سه سطح (P.‬brachystachys، P.‬minor و P.paradoxa) به عنوان کرت اصلی و تراکم علف‬هرز در 5 سطح (شاهد، 10، 30، 50 و 100 بوته در مترمربع) به عنوان کرت فرعی بود.

بر اساس نتایج، در سال زراعی اول و دوم کمترین میزان وزن‬خشک گندم در رقابت با تراکم 100 بوته در مترمربع P.‬brachystachys به ترتیب، با میزان 61/589 و 77/758 گرم در مترمربع برآورد گردید. همچنین، کمترین میزان شاخص سطح ‬برگ برآورد‬شده در سال های اول و دوم، به ترتیب با میزان 87/2 و 77/2، در شرایط رقابتی با گونه P.‬brachystachis به ‬دست آمد. بیشترین عملکرد نهایی گندم در سال‬های زراعی اول و دوم نیز به ترتیب، با میزان 4679 و 5102 کیلوگرم در هکتار در شرایط عاری از علف‬هرز برآورد شد. از‬طرفی، در هر دو سال آزمایشی میزان برآورد افت‬عملکرد دانه گندم به واسطه ورود اولین علف‬هرز، در شرایط رقابتی با گونه‬ های مختلف علف‬خونی متفاوت معنی‬دار نداشت. لذا، میزان تولید دانه گندم در شرایط رقابتی با علف‬خونی با افزایش تراکم علف‬هرز رابطه معکوس داشت. نتایج نشان داد، حداکثر افت‬عملکرد به واسطه حضور علف‬خونی، فارغ از نوع گونه علف‬هرز، در تراکم بیشتر از 100 بوته در مترمربع رخ خواهد داد. شاخص‬برداشت گندم نیز با میزان 37 تا 40 درصد تفاوت معنی داری در کرت های آزمایش نداشت.

به طورکلی، رشد و عملکرد گندم بیشتر از نوع گونه علف‬خونی، تحت تاثیر شدت رقابت و تراکم علف‬هرز قرار گرفت. به این ترتیب، افزایش تعداد بوته علف‬هرز در واحد سطح و به دنبال آن، افزایش توان رقابت پذیری گونه های موردمطالعه علف‬خونی، تغییرات معنی داری بر خصوصیات رشدی و برخی اجزای عملکرد و عملکرد نهایی گندم تحمیل کرد. با توجه به برآورد آنالیز رگرسیون، به‬دنبال افزایش تراکم علف‬هرز، کاهش معنی داری در عملکرد گندم مشاهده شد. برآورد معادله نشان داد، حداکثر افت‬عملکرد گیاه زراعی، در رقابت با تراکم های بالاتر از 100 بوته در مترمربع علف هرز علف‬خونی رخ خواهد داد.