معماری کوتاه مدت خانه های دوره قاجار: تحلیل محتوای سفرنامه های فرنگیان

معماری همه سرزمین ها من جمله ایران، همواره در پیوندی عمیق با فرهنگ بوده و می توان آن را نمودی از افکار و ارزش های حاکم بر جامعه دانست. یکی از دوره های مهم معماری ایران، دوره قاجار است. تغییرات پدید آمده در معماری این دوره را تحت تاثیر دو گروه عوامل بیرونی (تاثیر غرب) و درونی می توان بررسی کرد. در این مقاله، تمرکز بر عوامل درونی بوده و برای دستیابی به داده های مرتبط با موضوع، از سفرنامه های اروپائیانی که در دوره قاجار به ایران سفرکرده اند، بهره گرفته شده است.روش تحقیق به کارگرفته شده در این مقاله روش تحلیل محتوا است که با تکیه بر داده های دست اول تاریخی یعنی سفرنامه های فرنگیانی که در دوره قاجار در ایران بوده اند انجام شده است. برای این منظور از 22 سفرنامه استفاده شد.طبق گزارش های سیاحان، یکی از ویژگی های شاخص بناها در این دوره، عمر کوتاه آن ها بوده است. در مقاله حاضر این موضوع، در ارتباط با شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حکمرانی؛ مورد کنکاش قرار گرفته است. با بررسی داده های به دست آمده از سفرنامه ها با توجه به ویژگی های کالبدی بناها و ویژگی های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی آن دوره، نشان داده می شود که پیش بینی ناپذیری و ناامنی در جامعه، می تواند به طور غیرمستقیم بر بناها نیز اثرگذار بوده و منجر به شکل گیری نوعی معماری کوتاه مدت گردد که همین امر زمینه را برای تاثیرپذیری از معماری فرهنگ ها و جوامع دیگر، مهیا می کند.