تکاپوهای علمی - حدیثی شمس الدین محمد جزری در خراسان و ماوراء النهر

در بین دانشمندانی که تیمور (حک: 771-807 ق) پس از پیروزی در نبرد آنقره مقابل سلطان بایزید عثمانی در سال 805 ق به سمرقند کوچاند، شمس الدین محمد جزری مشهورترین آن ها به شمار می آمد. این محدث، فقیه و قاری برجسته پس از دو سال اقامت در ماوراء النهر و بعد از مرگ تیمور، آن دیار را ترک کرد و از طریق خراسان و عراق عجم راهی شیراز شد. از این هنگام تا زمان درگذشتش، که به سال 833 ق در شیراز بود، ابن جزری سفرهای متعددی کرد و در شهرهای مختلفی سکنی گزید و آثار گوناگونی را نوشت. از این رو، در پژوهش حاضر سعی شده با اتکا به منابع دست اول، به ویژه نسخه های خطی، از زندگی و فعالیت های علمی وی در سه دهه اخیر عمرش ابهام زدایی شود؛ زیرا در زندگی نامه های مربوط به ابن جزری، دوران اقامت وی در خراسان و مجالس حدیثی او در شهر هرات مغفول مانده است. نتایج این پژوهش نشان داد، وی دست کم در دو نوبت دیگر، که یک نوبت آن در سال های پایانی عمرش بود به مناطق ماوراء النهر و خراسان بازگشته و مجالس استماع حدیث او مورد توجه شخصیت های سیاسی و علمی عصر تیموری بوده است.