بررسی وضعیت تولید و انتشار کتب حوزه ی ارگونومی در ایران

یکی از ملاک های مهم پیشرفت و توسعه یافتگی انتشار کتاب در حوزه های علمی است. یکی از حوزه های مهم مرتبط با سلامت انسانی و شغلی علوم ارگونومی است که در افزایش بهره وری و سطح تندرستی کارکنان به یاری انسان می شتابد. هدف مطالعه ی حاضر بررسی وضعیت تولید و انتشار کتب حوزه ی ارگونومی در ایران است.

 مطالعه ی حاضر به روش توصیفی و تحلیل محتوا با رویکرد کتاب سنجی انجام گرفت. جامعه ی پژوهش شامل تمامی کتب حوزه ی ارگونومی ثبت شده در سایت کتابخانه ی ملی بود. برای دستیابی به کتب مرتبط جست وجو با استفاده از کلیدواژه های ارگونومی، مهندسی عوامل انسانی و واژگان مرتبط دیگر بدون محدودیت زمانی انجام گرفت و اطلاعات به دست آمده در فرمی که از قبل در نرم افزار Excel طراحی شده بود، وارد شد و در مرحله ی نهایی، داده ها با استفاده از آمار های توصیفی تجزیه وتحلیل شدند.

 به طور کلی، 313 عنوان کتاب در حوزه ی ارگونومی در طی سال های 1368 تا 1402 منتشر شده است. روند انتشار کتب در این حوزه افزایشی بوده است. بیشترین فراوانی مربوط به کتاب های تالیفی شامل 78/27 درصد از کتب بود. محمدامین موعودی، مجید معتمدزاده و علیرضا چوبینه مولفان فعال تر در این حوزه بودند. حوزه های موضوعی کلیات و کاربرد ارگونومی، ارگونومی شغلی و مهندسی فاکتورهای انسانی فراوانی بیشتری داشتند. انتشارات فن آوران بالاترین رده را بین تمام ناشران به خود اختصاص داده است. در مجموع، 38 جلد کتاب به چاپ مجدد دست یافتند.

 نتایج مطالعه ی حاضر نشان داد که روند انتشار کتب در علم ارگونومی در ایران، افزایشی بود؛ اما در برخی از گرایش های این علم، از جمله بیومکانیک شغلی، ارگونومی شهری، ارگونومی در منازل و ارگونومی کودکان به توجه بیشتر مولفان نیاز است. همچنین بی توجهی به نشر کتب به صورت الکترونیکی، به طور مشهود، در این حوزه ی علمی دیده می شود؛ لذا، به ناشران توصیه می کنیم با توجه به مزایای کتب الکترونیکی، به این نوع از انتشار توجه بیشتری کنند.