مروری بر سمیت، عوارض نامطلوب و خواص درمانی برخی از گیاهان دارویی

گیاهان با منابع غنی از متابولیت های ثانویه و اثرات فارماکولوژیک و درمانی، مورد توجه بیماران، درمانگران طب سنتی و حتی طب نوین می باشند. در این مقاله با مرور منابع احتمالی ایجاد سمیت های گیاهی، ده گیاه دارویی شامل بادرنجبویه، بولاغ اوتی، گاوزبان، زنجبیل، اسفرزه، دارچین، رزماری، کاسنی، سنبل الطیب و خارشتر که در طب سنتی ایرانی مصرف بالایی دارند، مورد بررسی قرار گرفت.

جمع آوری اطلاعات با جستجو در مقالات و کتب علمی، در بانک های اطلاعاتی معتبر و با کلیدواژه های مرتبط به هر گیاه و بیماری های ایجاد شده توسط سموم گیاهی، با واژه های فارسی و انگلیسی، انجام گردید. فاصله زمانی بین سال های 2022-1991 نیز برای بررسی در نظر گرفته شد.

در مطالعات ارزیابی سمیت حاد با مدل های حیوانی در برخی عصاره های گیاهی تیره لگومینوز، سمیت بالایی گزارش شده است (500 > LD50 >50 میلی گرم برکیلوگرم). همچنین استفاده از دوزهای بالا و مصارف طولانی مدت برخی ازگیاهان دارویی همچون بادرنجبویه، بولاغ اوتی و گاوزبان؛ سبب آسیب های کبدی، کلیوی و مشکلات قلبی گردیده است. به علاوه، ترکیباتی همچون آلکالوئیدهای پیرولیزیدین که در گیاهانی مثل گاوزبان وجود دارد گاهی به شکل سمی تبدیل شده و منجر به عوارض نامطلوب شده اند. همچنین تداخل مصرف هم زمان برخی گیاهان دارویی مانند سنبل الطیب با داروهای ضدصرع اثرات هم افزایی داشته است.

با وجود طیف وسیع ترکیبات شیمیایی موجود درگیاهان دارویی؛ مصرف این ترکیبات که به نظر طبیعی می باشند، ممکن است با عوارض نامطلوب گیاهی و سمیت نیز همراه باشد. در نتیجه از طریق این مطالعه و با بررسی خواص درمانی، بیوشیمیایی، سمیت و تعیین دوز سمی گیاهان دارویی اطمینان از مصرف و یا هشدار در استفاده از این منابع پرمصرف گیاهی، مشخص گردید.