ارزیابی منظر صوتی منطقه 4 کلانشهر تبریز با استفاده از مدل رگرسیون خطی

با پیشرفت علم و تکنولوژی، توسعه و رشد شهرها و گستردگی در پهنه طبیعت، منجر به تخریب محیط زیست و ایجاد آلودگی های زیستی مختلف در جوامع بشری شده است. یکی از بارزترین آلودگی هایی که آسایش ساکنین شهری را تحت تاثیر خود قرار می دهد و با سلامت روان افراد جامعه رابطه مستقیم دارد، آلودگی صوتی است که می تواند موجب بروز بیماری های روانی، تحریک پذیری، آلرژی و سایر بیماری های مختص اعصاب و روان شود. در این مقاله ارزیابی منظر صوتی منطقه 4 کلانشهر تبریز هدف پژوهش بوده و به بررسی میزان آلودگی صوتی در ساعات پیک فعالیت منطقه 4 کلانشهر تبریز و تاثیر متغیرهای اجتماعی، کالبدی و محیطی در محیط زیست شهری پرداخته شده است.

از لحاظ روش تحقیق، این مقاله ترکیبی است از روش های توصیفی - تحلیلی، اسنادی و پیمایشی می باشد. منطقه 4 کلانشهر تبریز مطابق با روش شبکه مربعی استاندارد (ذکر شده در استاندارد ISO1996) با مربع هایی به ابعاد 200×200 متر تقسیم بندی شده و مرکز هر مربع به عنوان ایستگاه برداشت صوتی مشخص گردید. میزان تراز معادل صوت (Leq)، در هر ایستگاه به مدت 3 دقیقه، در دو بازه زمانی صبح از ساعت 8 تا 11 صبح و بازه زمانی عصر از ساعت 19 تا 22 شب در ماه های تیر تا آذر سال 1400 اندازه گیری شد. برداشت صوتی با استفاده از دستگاه دسی بل سنج (صوت سنج دیجیتال بنتک مدل GM1357) با سطح فشار صوتی شبکه A با سرعت پاسخ Fast انجام گرفت. متغیرهای وابسته این پژوهش میزان تراز معادل صوت (Leq) در دو بازه زمانی صبح و عصر و متغیرهای مستقل اجتماعی و کالبدی در این پژوهش، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، فاصله از شبکه معابر، فاصله از کاربری اداری و انتظامی، فاصله از کاربری آموزشی، فاصله از کاربری تاسیسات و تجهیزات شهری، فاصله از کاربری تجاری و خدماتی، فاصله از کاربری درمانی، فاصله از کاربری صنعتی، فاصله از اراضی بایر، فاصله از کاربری فضای سبز و فاصله از کریدور هوایی انتخاب شدند. ترسیم هر یک از نقشه های مربوط به متغیرهای وابسته و مستقل منطقه 4 به صورت مجزا در محیط نرم افزار GIS انجام گردید و سپس تاثیر هر یک از متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته با استفاده از مدل رگرسیون گیری خطی در نرم افزار SPSS مورد ارزیابی قرار گرفت.

نتایج و بحث: 

بررسی های به عمل آمده نشان می دهدکه منظر صوتی منطقه 4 کلانشهر تبریز را سروصدای بازی کودکان، سروصدای ناشی از عبور و مرور وسایل نقلیه و موتور سیکلت، ماشین های حمل زباله هنگام بارگیری سطل های زباله و صدای کارگران ساختمانی در سطح محلات، سرو صدای حاصل از بوق شیپوری موتور سیکلت و سروصدای ویراژ آن و عبور کامیون و کامیونت و وسایل نقلیه موتوری در سطح خیابان ها و محورهای اصلی و سر و صدای تردد و بوق اتوبوس های بین شهری، وسایل نقلیه باری ،کامیون و تریلی های بین المللی در محورهای شریانی درجه 1 (اتوبان پاسداران و جاده سنتو) تشکیل می دهند. ارزیابی متغیرهای مستقل اجتماعی و کالبدی با متغیرهای وابسته (میزان تراز معادل صوت (Leq) در دو بازه صبح 8 تا 11 و عصر 19 تا 22)  نشان می دهد که از 12 متغیر مستقل منطقه 4 کلانشهر تبریز در بازه زمانی صبح ، 9 متغیر مستقل تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، فاصله از شبکه معابر، فاصله از کاربری اداری و انتظامی، فاصله از کاربری تاسیسات و تجهیزات شهری، فاصله از کاربری درمانی، فاصله از کاربری صنعتی، فاصله از کاربری فضای سبز و در بازه زمانی عصر، 7 متغیر مستقل تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، فاصله از شبکه معابر، فاصله از کاربری درمانی، فاصله از کاربری صنعتی، فاصله از کاربری فضای سبز و فاصله از کریدور هوایی تاثیر بسزایی در تراز معادل صوت (Leq) و میزان آلودگی صوتی منطقه 4 کلانشهر تبریز داشته اند و متغیرهای فاصله از کاربری اداری و انتظامی به دلیل تعطیلی این کاربری در بازه عصر و کاربری تجاری و خدماتی علیرغم جمعیت پذیری بالای این کاربری ولی به دلیل پراکنش بالا در سطح محلات منطقه، فاصله از آن، تاثیری در تراز معادل صوت (Leq) ندارند.

نتایج ارزیابی مدل رگرسیون خطی متغیرهای مستقل با متغیرهای وابسته (میزان تراز معادل صوت (Leq) در هر یک از بازه های زمانی صبح و عصر) نشان می دهد که محلات نیمه شرقی منطقه4 دارای آلودگی صوتی زیاد و محلات نیمه غربی آلودگی صوتی کمتری دارند. در مجموع، منطقه 4 در بازه زمانی عصر آلودگی صوتی بیشتری نسبت به بازه زمانی صبح دارد.