ارزیابی عبادت از دیدگاه شمس الدین ذهبی و وهابیت، با تکیه بر مصادیق

وهابیان با توجه به تعریفی که در باب عبادت جعل و تاسیس کرده اند، بسیاری از اعمال و اقوال غیر شرکی را مصداق شرک اکبر و مخرج از اسلام می دانند. آنان عبادت را به معنی صرف خضوع و خشوع (منهای قصد و اعتقاد) می دانند. آنگاه مطلق ندای غیرالله (استغاثه -ولو به اذن الله- و توسل به دعای اموات صالح)، مطلق سجده به غیرالله، تبرک به آثار اولیاء و صالحان، ذبح در اماکن مقدس را به خاطر همراه بودن با خضوع و خشوع، شرک در عبادت می دانند؛ نتیجه مبنای وهابیت در باب عبادت، تکفیر مسلمانانی است که یکی از اعمال فوق را بدون قصد و اعتقاد پرستش مرتکب شوند. تفسیر وهابیت از عبادت و همچنین مصادیقی که برای شرک در عبادت برشمرده اند در تضاد با مبنای اسلام است. مبنایی که در آثار بسیاری از علمای مذاهب به وفور انعکاس یافته است. شمس الدین ذهبی از جمله علمای اهل سنت است که در ارائه معنای اسلامی از مقوله عبادت و مصادیق آن، بیانات روشنی در آثار خود برجای گذاشته است. وی بر اساس مبنای اسلام، عنصر «قصد» و «اعتقاد» را رکن اصلی «عبادت شرعی» می داند؛ به همین جهت، در بیان مصادیق عبادت از چارچوب اسلام خارج نشده و صرف استغاثه، توسل به دعای اولیاء و صالحان، تبرک به آثار آنان و ذبح در اماکن مقدس و همچنین صرف سجده به غیرالله را، مصداق شرک در عبادت محسوب نکرده است؛ همچنین بر اساس این مبنای وهابیت باید ذهبی از جمله مشرکان و مروجان آن به شمار آید و از دایره اسلام خارج شده باشد.