رویکرد فقهی به مسئولیت مستقل حقوقی دولت ها در سنجه قواعد فقه

استقلال در مسئولیت، امری است که با ابتنای بر عقل و انصاف، در نظام های حقوقی مختلف، با عناوین و گزاره های گوناگون، مورد تصریح قرار گرفته است. وفق این اصل، دولت یا سازمان بین المللی، مسئولیت رفتاری را دارد که نقض تعهدات بین المللی آن ها قلمداد شده و به ایشان منتسب باشد. در برابر، منظومه ای از قواعد فقهی همانند قاعده وزر و قواعد مکمل آن (به عنوان مساله این نوشتار)، متضمن آورده هایی برای توسعه و پیشبرد اصل مسئولیت مستقل خواهد بود. ضرورت آنکه، مسئولیت بین المللی مستقل دولت یکی از موضوعات مهم و پراهمیت حقوق بین الملل در دوران معاصر است؛ چه آنکه رابطه نزدیکی با دیگر حوزه های حقوق بین الملل، خاصه مساله صلح و امنیت بین المللی دارد. از این رو توسعه حقوقی این بحث مبتنی بر قواعد فقهی و عرضه آن به ساحت حقوق بین الملل، موجب توسعه ضمانت اجرای حقوق بین الملل بوده و بر مسئولیت بین المللی دولت آثار مفید و ارزشمندی مترتب خواهد شد. بر این اساس، هدف این نوشتار توصیفی-تحلیلی، توسعه این نهاد حقوقی موجود در آورده های کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد با پیش نهادن ثمرات قاعده فقهی وزر و قواعد مکمل آن به حوزه حقوق بین الملل، به منظور تضمین منافع قدرت های کوچک در مقابل قدرت های بزرگ و غنابخشی و کارآمدسازی حقوق بین الملل به مدد اندیشه اسلامی است. از جمله نتایج این نوشته نیز می توان به شناسایی اصل مسئولیت مستقل در آموزه های اسلامی و نیز تجلی آن در نقض تعهدات یکجانبه و چندجانبه با توجه به دو مقصد و غایت «تدارک خسارات وارد شده» و «تحمیل ناپذیری خسارات غیر مشروع و منفور» اشاره کرد. نهاد تسهیم مسئولیت و اکتفا به «ضرورت» و «قدر متقین» در خروج از اصل پیش گفته نیز از دیگر تحلیل های منتج از قاعده وزر، جب، عرق ظالم و دیگر قواعد است.