آینده پژوهی چالش ها و پیشران های سالخوردگی جمعیت در ایران: رویکرد تحلیل سناریو

سرعت افزایش سالمندی جمعیت در ایران از سطح منطقه‏ای و جهانی بالاتر است و از دهه 1420 وارد فاز سالخوردگی جمعیت می شود. باتوجه به اهمیت تغییراتی که سالخوردگی جمعیت در جامعه ایران ایجاد خواهد کرد، هدف از مطالعه حاضر آینده پژوهی چالش ها و پیشران های سالمندی جمعیت در 3 دهه آینده است. 

رویکرد مطالعه حاضر آینده پژوهی به روش سناریونویسی است. برای شناخت چالش های احتمالی پیش روی سالخوردگی جمعیت، داده ‏ها و ابرروندها از منابع مختلف جمع آوری شدند. سپس اطلاعات حاصله با استفاده از نظر خبرگان، تحلیل ساختاری و تحلیل بالانس اثرات متقابل و سناریوپردازی مورد تحلیل قرار گرفت. داده‏ها با استفاده از نرم افزارهای میک مک و سناریوویزارد مورد تحلیل قرار گرفته است.

براساس نتایج مطالعه، متغیرهای حکمرانی در حوزه سالمندی، صندوق های بازنشستگی، هزینه های مصرفی در سطوح خرد و کلان، توزیع رفاه، باروری و اندازه خانواده، پوشش بیمه و مستمری عوامل کلیدی بودند که بر نیروی متخصص سالمندی، روابط بین نسلی و مشارکت اجتماعی و نهایتا سبک زندگی و کیفیت زندگی سالمندان به عنوان متغیرهای نتیجه (پیامد) و خروجی سیستم تاثیر می گذاشتند. براساس اثرگذارترین متغیرها و مشخص شدن بدیل های هرکدام، سناریوهای محتمل آینده سالمندی در چشم انداز 1430 شامل «سالمندی مخاطره آمیز»، «تاریک- روشن سالمندی»، «سپیده دم سالمندی» و «سالمندی سعادتمند» می باشند.

برای رسیدن به سناریوی مطلوب، یعنی «سالمندی سعادتمند» در کشور، نیازمند حکمرانی هوشمند با نگاهی آینده بین در حوزه سالمندی، توزیع برابر رفاه، صندوق های بازنشستگی برنده-برنده، مشارکت فعال اقتصادی و اجتماعی سالمندان و میزان باروری بالاتر از سطح جانشینی هستیم.