طراحی، روان سنجی و به کارگیری پرسشنامه شاخص های شهر سالم

مشکلات امروزی شهرها، لزوم توجه به ایده ی شهرهای سالم را بیش از گذشته ضروری می نماید. لازمه ی برخورداری از شهر سالم، شناسایی شاخص های سلامتی در ابعاد مختلف است. مطالعه ی این شاخص ها، نیازمند ابزار سنجش دقیق و معتبر است. در این راستا مطالعه با هدف طراحی و روان سنجی و به کارگیری پرسشنامه ی شاخص های شهر سالم انجام شد.

مطالعه به صورت توصیفی در مرحله ی اول جهت انجام مراحل روان سنجی بر روی 300 نفر از بزرگسالان بیست سال و بیشتر شهر اصفهان و در مرحله دوم جهت به کارگیری پرسشنامه ی تاییدشده بر روی 150 نفر در سال 1402 انجام شد. پرسشنامه ی اولیه شاخص های شهر سالم، بر مبنای منابع علمی و نظر اساتید و متخصصان در رشته های شهرسازی، مهندسی شهری، بهداشت محیط، روانشناسی، سلامت و رفاه اجتماعی، سیاست گذاری سلامت، سلامت در بلایا با 107 گویه طراحی شد. در مراحل مختلف روان سنجی روایی صوری، محتوایی (CVR, CVI)، ملاکی (واگرا و همگرا)، تحلیل عامل اکتشافی و پایایی به روش آلفای کرونباخ پرسشنامه سنجش شد. برای گزارش داده ها از آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t استودنت و تحلیل واریانس در نرم افزار(version 26, SPSS Inc., Chicago, IL)  استفاده شد.

در مرحله‎ ی تعیین روایی صوری و محتوایی کمی (CVR بزرگ تر از0/51 و CVI بیش از 0/79 قابل قبول بود)، 52 گویه از 107 گویه پرسشنامه حذف شد. تمام 55 گویه باقیمانده در مرحله سنجش همسانی درونی با نمره ی کل پرسشنامه همبستگی معنادار داشتند. در مرحله ی تحلیل عاملی اکتشافی واریماکس، 5 عامل مقدار ویژه بیشتر از یک داشتند و با تبیین 53/99درصد از پراکندگی به این صورت نام گذاری شدند: «رفاه، حمایت و مشارکت اجتماعی»؛ «خدمات عمومی، سلامتی و بهداشتی»؛ «دسترسی های فرهنگی، آموزشی و مسکونی»؛ «مدیریت شرایط اضطراری، بهداشتی و اجتماعی»؛ و «تناسب و زیبایی شهری». روایی همگرا و واگرا با توجه به همبستگی قوی تر بین نمره هر گویه با نمره بعد مربوط به خود (0/0001>P)، و همبستگی کمتر با سایر ابعاد تائید شد. پایایی به روش ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 0/959 و برای مقیاس های پرسشنامه در دامنه 0/934 تا 0/874 محاسبه شد. طبق یافته های مرحله به کارگیری، بین میانگین نمره شاخص های شهر سالم به تفکیک جنس، سطح تحصیلات، و وضعیت اشتغال شهروندان تفاوت معنی دار آماری مشاهده نشد.

روان سنجی پرسشنامه شاخص های شهر سالم حاکی از مورد تایید بودن ارزیابی های انجام شده در مراحل مختلف داشته، درنتیجه، پرسشنامه از روایی و پایایی کافی و قابلیت استفاده برخوردار است. نتایج این مطالعه می تواند توسط سیاست گذاران و کارگزاران حوزه شهری استفاده شود و از مزایای برنامه ریزی های مرتبط با سنجش و به کارگیری ابزار کلیه شهروندان بهره مند شوند.