بررسی مولفه های اخلاق پزشکی در متون کهن ادب فارسی و مقایسه آن با اخلاق پزشکی نوین

یافته های متون کهن ادب فارسی نشان می دهد که موضوع اخلاق حرفه ای پزشکی و رابطه صحیح و منطقی بین پزشک و بیمار، از دید ادبا و شعرا نیز پنهان نمانده و در کنار توصیه های اخلاقی پزشکان نامداری چون اسماعیل جرجانی ، ابن سینا، رازی و برخی آثار کهن ادب فارسی نیز به این مهم پرداخته و توصیه های اخلاقی ارزشمندی به طبیبان دارند. اهل ادب با استفاده از طبع خلاق و شاعرانه خود، مناسبات میان طبیب و بیمار را گاه در قالب حکایات و گاه با زبان صریح بازگو کرده اند. اگر چه طی چند دهه اخیر، حوزه دانش و فناوری پزشکی با پیشرفت های چشمگیری همراه بوده و اخلاق پزشکی نوین جایگزین اخلاق سنتی شده است ، به نظر می رسد که  برخی قوانین و حقوق مربوط به بیماران در دوران معاصر ، میراث اخلاقی مندرج در آثار کهن بوده و برای توسعه و تکمیل اصول اخلاقی، می توان بازگشتی دوباره به این میراث و پشتوانه ارزشمند داشت. لذا هدف از این مطالعه تعیین و بررسی مولفه های اخلاق پزشکی در متون کهن ادب فارسی و مقایسه آن با اخلاق پزشکی نوین می باشد.

این پژوهش، یک مطالعه کیفی است که به شیوه توصیفی تحلیلی و با هدف شناسایی، طبقه بندی، استخراج و تحلیل مولفه های اخلاق حرفه ای پزشکی منعکس شده در برخی متون کهن ادب فارسی، تا پایان قرن هشتم هجری و مطابقت آن با اصول اخلاق پزشکی نوین انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، از طریق پژوهش های کتابخانه ای  بوده و داده های پژوهش از طریق بررسی منابع دست اول و دست دوم، مقالات مرتبط با اخلاق پزشکی، جستجو در بانک های اطلاعاتی و موتورهای جستجو گردآوری شده است. آثار مورد مطالعه مشتمل برآثار منظوم: شاهنامه فردوسی، آثار نظامی گنجوی، حدیقه الحقیقه حکیم سنایی، مثنوی مولانا، بوستان سعدی، دیوان حافظ و آثار منثور شامل: قابوس نامه، چهارمقاله، کلیله و دمنه و گلستان سعدی است.

برخی حقوق و اخلاقیات پزشکی به ویژه چگونگی مناسبات انسانی بین پزشک و  بیماران در دوران معاصر ، منطبق و همسو با میراث اخلاقی مندرج در آثار کهن بوده و برای توسعه و تکمیل اصول اخلاق حرفه ای، می توان بازگشتی دوباره به این میراث و پشتوانه ارزشمند داشت.

نتایج پژوهش بیان گر آن است که ادبیات کهن ایران جایگاه ویژه ای برای اخلاق پزشکی قایل است و آموزه های اخلاقی و فرهنگی منعکس شده در آثار ادبی کهن، مورد تایید و توصیه صاحب نظران اخلاق پزشکی است و با اصول اخلاق پزشکی نوین هم خوانی دارد.