هیدروژئوشیمی زیست محیطی رودخانه زیارت در محدوده شهر گرگان، استان گلستان

رودخانه زیارت یکی از سرشاخه های حوضه آبگیر قره سو است که بخشی از مسیر آن از داخل شهر گرگان عبور می کند. به منظور مطالعه هیدروژئوشیمی زیست محیطی رودخانه، 11 نمونه آب در طول رودخانه برداشت شد. ویژگی های فیزیکوشیمیایی، غلظت یون های اصلی و فلزات آهن، مس، آلومینیم، کروم، سرب و منگنز، و پارامترهای بیولوژیکی، اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که pH نمونه ها بین 20/7 تا 9/7، و هدایت الکتریکی نمونه ها بین 701 تا 1422 میکروزیمنس بر سانتی‏ متر متغیر است. بالاترین pH و هدایت الکتریکی به ترتیب در ایستگاه مجاور تخلیه پساب گاوداری ها، و ایستگاه متاثر از چشمه آبگرم زیارت مشاهده شد. بر اساس مطالعات هیدروژئوشیمیایی، ترکیب آب رودخانه زیارت عمدتا توسط فرآیند انحلال کنترل می شود. تیپ نمونه های آب در بالادست رودخانه سولفاته کلسیک بوده و تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانزاد در پایین ‏دست به کلروره سدیک تغییر می یابد. غلظت یون های اصلی در بیشتر نمونه های مورد مطالعه در محدوده مجاز برای آشامیدن است. بر اساس مقایسه با مقادیر استاندارد سازمان بهداشت جهانی، رسم نمودار ویلکاکس، و محاسبه پارامترهای کربنات سدیم باقی مانده و درصد سدیم، تمامی نمونه های آب رودخانه زیارت برای مصارف شرب و کشاورزی مناسبند، اما بر اساس شاخص خطر منیزیم بیشتر نمونه ها برای کشاورزی نامناسب هستند. محاسبه شاخص فلزی نشان می دهد که بیشتر ایستگاه ها دارای آلودگی فلزی می ‏باشند و بیشترین آلودگی فلزی در ایستگاه هایی که تحت تاثیر تخلیه فاضلاب‏ های شهری قرار دارند، مشاهده می شود. مقدار اکسیژن حل شده همه نمونه ها در حد مجاز و میزان اکسیژن خواهی زیستی و اکسیژن خواهی شیمیایی در برخی ایستگاه ها بالاتر از حد مجاز بوده و بالاترین مقدار آن ها در ایستگاه مجاور تخلیه پساب گاوداری ها و رواناب های کشاورزی مشاهده می شود. همه نمونه های آب مورد مطالعه دارای آلودگی میکروبی بوده و کمترین آلودگی میکروبی در بالادست رودخانه مشاهده می شود. بر اساس محاسبه شاخص های کیفی، آب رودخانه زیارت در رده کیفی بد و خیلی بد قرار می گیرد.