استفاده از تزریق شیمیایی برای آب بندی قسمتی از پی سد کرخه

در پاسخ به لزوم افزایش مقاومت و کنترل جریان آب در خاک هایی که ریز بودن بیش از حد منافذشان مانع از نفوذ مواد تزریقی سیمان پرتلند است، از مواد شیمیایی برای تزریق خاک استفاده می شود. با توجه به تجربه موفقیت آمیز استفاده از تزریق شیمیایی در کنترل زه در 50 سال اخیر، و پس از بررسی ها و مطالعات گوناگون، برای اولین بار در کشور روش تزریق شیمیایی برای آب بنی قسمتی از پی جوش سنگی (کلوخه ای) سد کرخه در ناحیه ای موسوم به گالری 950 (با توجه به عدم امکان احداث دیوار آب بند در محل مذکور و نیز عدم موفقیت کامل پرده تزریق سیمانی اجرا شده در جلوگیری از نشت) مورد توجه قرار گرفت. به منظور دست یابی به بعضی از اهداف اولیه، تزریق شیمیایی آزمایشی در دو نوبت انجام شد. نوبت اول که در نیمه اول آبان 1382 به اتمام رسید، گمان های مثلثی به فواصل 1.5 متر و عمق تقریبی 5 متر را شامل می شد که در ترانشه ای در نزدیکی گالری 950 حفاری شده بودند. در نوبت دوم تزریق شیمیایی آزمایشی که تا اواخر اسفند 1382 به طول انجامید، از گمان های خطی به فواصل تقریبی 1.8 متر و عمق تقریبی 60 متر استفاده شد که شرایط موجود در این نوبت تا حد زیادی مشابه تزریق اصلی شیمیایی است. تزریق های آزمایشی انجام شده در سد کرخه، ضمن به اثبات رسیدن کارایی روش اتخاذ شده در کنترل زه، نتایج و تجربیات گران بها و منحصر به فردی را به همراه داشت که مهم ترین آنها را می توان سازمان و روش اجرا، انتخاب مصالح و مواد مورد نیاز، مشخص شدن مشکلات اجرایی، طرح های اختلاط مناسب و نیز سیستم های تهیه، تحویل و تزریق مواد شیمیایی بر شمرد. به عبارت دیگر، با تجربه تزریق شیمیایی آزمایشی در سد کرخه گام بلندی در راستای بومی کردن فناوری تزریق شیمیایی در کشور برداشته شد. در این نوشتار ضمن معرفی مختصر تزریق شیمیایی، نتایج و تجربیات حاصل از تزریق های آزمایشی در سد کرخه مورد بحث قرار می گیرد.