ارزیابی دوز سی تی اسکن کودکان در روش های معمول و شاخصه های کنترل کیفی در یک سیستم سی تی اسکن

امروزه، توموگرافی کامپیوتری (CT) یکی از روش های مدرن تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس تصاویری مقطعی از بدن با کیفیت بالا ارایه می کند. از طرف دیگر متاسفانه سی تی اسکن یکی از مهمترین منابع دریافت دوز تجمعی بیماران در اکثر جوامع امروز به شمار می رود. میزان دوز دریافتی از آزمایشهای سی تی اسکن نزدیک به سطوح افزایش دهنده احتمال سرطان است. کودکان نسبت به بزرگسالان از حساسیت پرتوی بالاتری برخوردارند و حدود شش درصد از آزمایشات سی تی اسکن در کل دنیا بر روی کودکان انجام می شود. با روش های کنترل کیفی می توان به طور دوره ای عملکرد اسکنرهای سی تی اسکن را بررسی و در جهت بالا بردن کیفیت تصویر و کاهش دوز بیمار و پرتو کار عمل کرد. هدف از این تحقیق برآورد دوز موثر کودکان زیر دو سال ناشی آزمایشات معمول سی تی اسکن در یک مرکز تصویربرداری همراه با ارزیابی پارامترهای کنترل کیفی بوده است.
مقادیر شاخص دوز سی تی اسکن (CTDI) در مرکز چرخش یک دستگاه سی تی اسکن با استفاده از اتاقک یونیزاسیون قلمی و همچنین TLD در یک اسکن منفرد برای چند پروتکل معمول در آزمایشهای سی تی اسکن بر روی کودکان اندازه گیری شد. با بدست آوردن مقادیر CTDI مقادیر دوز موثر با استفاده از نرم افزار ImPACT برای هر پروتکل بدست آمد.
مقادیر دوز موثر حاصل در پروتکل های انجام شده در محدوده ای از 2.05 الی 21.45 میلی سیورت برای کودک مونث و 2.05 الی 15.7 میلی سیورت برای کودک مذکر بدست آمد. مقادیر CTDI در فانتومهای استاندارد کنترل کیفی سر و تنه نیز با استفاده از اتاقک یونیزاسیون قلمی به دست آمد. مقدار CTDIw برای فانتوم سر 20.67 ±2.01 و برای فانتوم تنه 11.13± 1.04 میلی گری به ازای 100 میلی آمپر ثانیه به دست آمد. تحقیق حاضر همچنین شامل برآورد پارامترهای کنترل کیفی دستگاه بود که از آن جمله می توان به برآورد نویز، کالیبره بودن اعداد CT، رزلوشن کنتراست بالا و پایین، مسطح بودن تصویر اشاره کرد. طبق برآورد اعداد سی تی اسکن دستگاه کالیبره نیست و این اعداد به قطر مریض و ضخامت مقطع انتخاب شده بستگی دارند. اسکنر تصویر مسطح با نویز پایین ایجاد میکند رزلوشن کنتراست بالا و پایین دستگاه به ترتیب 0.8 و 1 میلی متر برآورد شد. همچنین مقدار gap و overlap اسکنر در حد قابل قبول است.
مقادیر دوز بدست آمده کمتر از مقادیر گزارش شده در هلند و آلمان و در حد مقادیر گزارش شده در انگلیس است. مقادیر CTDIw بدست آمده حدود 11 درصد از مقادیر گزارش شده توسط ImPACT بالاتر است. با اینکه مقادیر دوز برآورد شده در حد مقادیر سایر کشورها بود و لیکن اندازه گیری پارامترهای کنترل کیفی حاکی از کالیبره نبودن و غیر یکنواختی اعداد CT است. با کالیبره کردن مناسب اعداد سی تی اسکن، اسکنر مورد بررسی می توان از یک سو تا حدودی به بالا بردن کیفیت تصویر کمک کرد و از سوی دیگر با امکان کاهش میلی آمپر ثانیه در نهایت دوز بیمار را کاهش داد که می تواند گامی در راستای اصل ALARA در حفاظت پرتوی باشد.