رابطه معرفت و جامعه از دیدگاه شهید صدر (ره)

جامعه شناسی علم و معرفت، علمی است نوپا. مسئل? اساسی در این رشته عبارت است از اینکه میان شرایط اجتماعی و عوامل معنوی (غیرمادی) چه رابطه ای برقرار است؟ شهید صدر (ره) از معدود فقی هان معاصری است که به طور غیر مستقیم به مطالب جالبی دربار? این موضوع اشاره کرده است. در بخش نخست این مقاله، عمده ترین نزاع مسائل جامعه شناسی معرفت یعنی پذیرش معرفت های پیشینی عقلی، مورد پذیرش شهید صدر است و این گونه معارف راسنگ بنایی برای استقلال منطق تفکر و استدلال های عقلی معرفی می کند. وی به گونه هایی از تاثیر زمان و مکان و ساخت های اجتماعی در معرفت قایل است که با نسبیت گرایی روایت قوی از جامعه شناسی معرفت ناسازگار است. در نگاه وی، نگرش فردگرایان? دوره های پیشین، تابع شرایط اجتماعی تاریخی دوران تکامل علم فقه بوده است. همچنین فهم اجتماعی نصوص و هم عرض آن در کنار دیگر مدالیل لفظی و سیاقی کلام نیز بحثی است در این حوزه. سرانجام اینکه صدر بر پذیرش معرفت های پیشینی عقلانی، به وجود حداقل هایی از تاثیر اجتماع در فهم بشری قایل است و فهم های عصری منتهی شونده به نسبیت گرایی و اموری همچون عوامل شخصیتی مؤثر در استنباط و مانند آن را تنها گونه هایی از خطاهای گریزپذیر ذهن و فهم بشری تلقی می کند.