جایگاه و گونه های روش عقلی در علم کلام

نوشتار حاضر بر آن است تا گوشه هایی از کاربرد روش عقلی را در حوزه کلام اسلامی بیان کند، و اینکه پیش از به کارگیری تفکر عقلی در این حوزه باید به پیش فرض های آن ملتزم بود؛ یعنی اولا، متکلم عقل را به منزله ابزاری مستقل برای کسب معرفت بپذیرد؛ و ثانیا، به حجیت آن معتقد باشد. از این روی، تمام فرق شیعه وسنی، جز شمار معدودی همچون اهل حدیث و اخباری ها، روش تفکر عقلی را به رسمیت شناخته اند، ولی دیدگاه های یکسانی در باب قلمرو عقل نداشته اند. به همین جهت، در این نوشتار ملاک های افراط وتفریط در به کار گیری عقل تبیین شده است.
از میان فرق اسلامی، شیعیان با بهره گیری از معارف ناب اهل بیت از عقل به منزله حجت باطنی، بنیان حیات معقول، راه خداشناسی و ابزار شناخت خوبی ها و بدی ها بهره برده اند.
متکلمان در به کارگیری تفکر عقلی در حوزه کلام به دو گروه طرفدار تفکر عقلی فلسفی و طرفدار تفکر عقلی غیرفلسفی تقسیم شده اند، که تفکر عقلی فلسفی نیز خود به دو قسم تفکر عقلی فلسفی خاص و تفکر عقلی فلسفی عام تقسیم گشته است. مؤلف معیار این تقسیم بندی را تشریح کرده است.