گذر از ذهن به عین در براهیم عرفا و براهین وجودی

برهان های عرفا در عرفان نظری یکی از راه های اثبات وجود خداست. ایشان از مفهوم حقیقت وجود می آغازند و در نهایت، وجود خدا را به منزله واحد شخصی لا شریک له، اثبات می کنند. این برهان از آنجا که از مفهوم وجود بهره می گیرد، نوعی برهان وجودی است، که در آن از مفهوم خدا، وجود او نتیجه می شود. در اشکال به این سنخ برهان ها گفته اند که در آنها بین ذهن و عین یا بین حمل اولی و شایع خلط شده است. نیز اگر این نوع استدلال ها تمام باشند، باید وجود شریک واجب هم برهانی باشد؛ در حالی که شریک واجب ممتنع است.
اما می توان نشان داد که این نوع براهین منتج اند و در آنها خلطی صورت نگرفته است؛ زیرا هرگاه مفاهیم لوازمی داشته باشند محکی های آنها دارای همان لوازم اند. و این سنخ برهان در شریک واجب به دلیل متناقض بودن مفهوم شریک واجب جاری نیست.