مطالعه بازار جهانی خرما و بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران

مقاله حاضر با هدف تعیین نوع ساختار تولیدوتجارت جهانی و ساختار صادرات خرمای ایران و نیز شناسایی بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران تهیه شده است. در این مقاله پس از ارائه مبانی نظری و روش شناسی تحقیق (در دو محور ساختار بازار و بازارهای هدف)، به ساختار تولید جهانی خرما، ساختار تجارت (واردات و صادرات) جهانی این محصول، ساختار صادرات خرمای ایران، بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران و سرانجام نتیجه گیری و توصیه های سیاستی پرداخته می شود.
نتایج این تحقیق نشان می دهد ساختار تولید جهانی خرما با نوسانهایی در طول دوره 1989-2001، انحصار چندجانبه داشته و سهم ایران از تولید جهانی رو به افزایش و در مقابل، سهم عربستان سعودی و عراق رو به کاهش گذاشته است. ساختار تجارت جهانی نمایان می سازد که ساختار صادرات جهانی خرما از انحصار چندجانبه بسته به انحصار چندجانبه باز تغییریافته واز قدرت انحصاری صادرکنندگان جهانی خرما کاسته شده است ودرمقابل، ساختار واردات جهانی خرما از انحصار چندجانبه پیروی کرده و بر قدرت انحصاری واردکنندگان جهانی خرما نیز افزوده شده است. مقایسه ساختار صادرات و واردات جهانی خرما نشان می دهدکه انحصارازآن واردکنندگان خرماست نه صادرکنندگان آن.
ساختار صادرات خرمای ایران مبین آن است که واردکنندگان خرما از ایران ثبات نسبی نداشته اند و طی سالهای 1358-68 پیوسته از قدرت چانه زنی ایران در میان واردکنندگان خرما کاسته شده، ولی طی سالهای 1368-79، به ویژه در برنامه اول توسعه، با ورود تعداد زیادی کشوربه جمع واردکنندگان، از قدرت انحصاری آن کشورها کاسته شده است و عمده واردکنندگان خرما از ایران، کشورهایی بوده اند که به صادرات مجدد این محصول اقدام کرده اند. سرانجام 29 کشور دارای ویژگی های مشابه با بازار هدف خرمای صادراتی ایران به عنوان بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران معرفی شده اند. تحقیق حاضر با جمعبندی، توصیه های سیاستی، پیشنهادها و ملاحظات پایانی خاتمه می یابد.